Τατόι: το 2025 θα γίνει μουσείο

Ενα συνεδριακό κέντρο 1.200 τ.μ. στην «καρδιά» του Τατοΐου, εκεί όπου σήμερα βρίσκονται τα κοντέινερ του υπουργείου Πολιτισμού, είναι η μεγαλύτερη από τις εκπλήξεις που κρύβει το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο για την αξιοποίηση του χώρου. Το σχέδιο, που ξεκίνησε τον «κύκλο» της διαβούλευσης (αρχικά με τις υπηρεσίες του Δημοσίου), εκτιμά ότι ένα τέτοιο τοπόσημο «θα σηματοδοτεί τη νέα εποχή του κτήματος», χωρίς ωστόσο να δικαιολογείται η ανάγκη ανέγερσής του. 

Αυτό το σημείο δεν είναι το μόνο που πιθανότατα θα προκαλέσει συζητήσεις – το σχέδιο προτείνει να επιτραπούν προσθήκες έως 10% σε όλα τα διατηρητέα κτίρια του κτήματος. Μεγάλο τμήμα του σχεδίου αφορά την προσβασιμότητα, με πρόβλεψη επτά χώρων στάθμευσης με εισιτήριο και εσωτερικού shuttle bus.

Το Ειδικό Πολεοδομικό Σχέδιο (ένα πολεοδομικό μοντέλο-ομπρέλα, που τροποποιεί χρήσεις γης και όρους δόμησης σε μια περιοχή) αφορά ολόκληρη την έκταση του κτήματος Τατοΐου, η οποία ανέρχεται σε 42.181 στρέμματα. 

Το σχέδιο ξεκίνησε να εκπονείται το 2021, ωστόσο η μεγάλη πυρκαγιά του Αυγούστου εκείνης της χρονιάς ανέτρεψε όλα τα χρονοδιαγράμματα για το Τατόι και, συνεπακόλουθα, την εξέλιξη των μελετών. 

«Η πρόσφατη πυρκαγιά του 2021 που κατέστρεψε σημαντικό τμήμα του πυκνού δάσους, αλλά και τμήμα του αρχιτεκτονικού πλούτου του κτήματος, καθώς και το καθεστώς αναδάσωσης της περιοχής που βρίσκεται σε εξέλιξη οδηγούν προς τη διαμόρφωση μιας ακόμη ηπιότερης περιβαλλοντικά πρότασης, που στοχεύει στην αποκατάσταση και την προστασία του κτήματος με δραστηριότητες που περιορίζονται, τουλάχιστον κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, σχεδόν αποκλειστικά στα μη δασικά τμήματα του κτήματος, εντός του ιστορικού πυρήνα, καθώς και σε αγροτική έκταση κοντά στο Κρυονέρι», αναφέρεται στο σχέδιο.

Τι προβλέπει, λοιπόν, το ΕΠΣ για το κτήμα Τατοΐου; Οπως αποκαλύπτει σήμερα η «Κ», το σχέδιο εξετάζει τρία εναλλακτικά σενάρια, όπου –ως είθισται σε αυτές τις μελέτες– το πρώτο είναι μηδενικό (δεν προβλέπει καμία προσθήκη) και το τρίτο μαξιμαλιστικό (προβλέπει νέα δόμηση 18.000 τ.μ., ακόμη και τελεφερίκ), για να καταλήξει στο βασικό προτεινόμενο σενάριο για την ανάπτυξη του κτήματος, το οποίο είναι προσαρμοσμένο στο προεδρικό διάταγμα προστασίας της Πάρνηθας. 

Έτσι, το νέο πολεοδομικό σχέδιο προβλέπει τις ίδιες πέντε ζώνες στις οποίες είχε χωρίσει την περιοχή το προεδρικό διάταγμα του 2008 με τις ίδιες χρήσεις γης, με περιορισμένες τροποποιήσεις: μια μεγάλη ζώνη απόλυτης προστασίας (Α1), μια περιοχή αναψυχής, υπαίθριου αθλητισμού και αγροτικών δραστηριοτήτων (Β4), μια ζώνη αναψυχής (Δ1), μια ζώνη πολιτισμού, φιλοξενίας, διοίκησης (Δ2), που είναι και η κεντρική ιστορική ενότητα του κτήματος με το ανάκτορο, στην οποία προστίθεται ως χρήση και η εστίαση, και τέλος μια ζώνη που συνδυάζει τα προηγούμενα με επιπλέον χρήσεις εκπαίδευσης, φιλοξενίας και εμπορικών καταστημάτων (Δ3).

Αποκαλυπτήρια για το νέο Τατόι – Ολο το σχέδιο-1

Το βασικό νέο, σε σχέση με όσα έχουν γίνει έως σήμερα γνωστά (η πληροφόρηση είναι περιορισμένη, καθώς η διαδικασία σχεδιασμού του χώρου έχει γίνει μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας), είναι η προσθήκη ενός συνεδριακού κέντρου στο κέντρο του κτήματος. «Το νέο αυτό κτίριο, που θα προκύψει από διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, θα έχει χαρακτήρα τοποσήμου (Landmark) που θα σηματοδοτεί τη νέα εποχή του κτήματος, ως ένα νέο περιαστικό πάρκο με τα ιστορικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά που το συνοδεύουν. 

Το σημείο που προτείνεται η χωροθέτηση του νέου κτιρίου αποτελεί έκταση, στην οποία σήμερα αναπτύσσονται λυόμενοι οικίσκοι (containers) για την αποθήκευση και συντήρηση αντικειμένων, σε κεντροβαρικό σημείο του κτήματος μεταξύ των ενοτήτων “κατοικίες εργατών – φιλοξενίας” και “παραγωγικών δραστηριοτήτων”. Το νέο κτίριο, μέσω της ειδικής αρχιτεκτονικής του σχεδίασης και αξιοποιώντας τις υψομετρικές διαφορές του αναγλύφου, θα δημιουργήσει ανοιχτούς δημόσιους χώρους που θα λειτουργούν σαν πλατεία στο κεντρικό αυτό σημείο του κτήματος», αναφέρεται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι, στην εισήγησή της προς το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων, η Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Εργων Αττικής του ΥΠΠΟ διαφώνησε με τη χωροθέτηση του νέου κτιρίου στο κεντρικό ξέφωτο του ιστορικού πυρήνα του κτήματος: «Αναγνωρίζοντας τη σημασία του πλατώματος μπροστά από το “πέταλο” της σειράς κτιρίων (παλιός στάβλος, οικία αξιωματικών, αστυνομικός σταθμός, εργατοκατοικίες, πρατήριο καυσίμων, ξενοδοχείο) που υπάρχουν εκεί, εκτιμάται ότι είναι σημαντικό να παραμείνει ο χώρος ελεύθερος δημιουργώντας άνοιγμα στον ορίζοντα». Η υπηρεσία δεν διαφώνησε με την προσθήκη του κτιρίου, αλλά αντιπρότεινε άλλο σημείο για τη χωροθέτησή του.

Οι προσθήκες

Στόχος είναι «η αποκατάσταση και η προστασία του κτήματος με δραστηριότητες που περιορίζονται σχεδόν αποκλειστικά στα μη δασικά τμήματα».

Οσον αφορά την υπόλοιπη δόμηση, το ΕΠΣ προτείνει την προσθήκη 1.000 τ.μ. αγροτικών εγκαταστάσεων στα «σύνορα» του κτήματος με τον οικισμό Κρυονερίου. «Εντός του ιστορικού πυρήνα προτείνεται η αποκατάσταση των καλλιεργούμενων εκτάσεων (αμπελώνας, οπωρώνες, ελαιώνες κ.λπ.), ενώ ενισχύεται με την καλλιέργεια εκτάσεων σε άλλους χώρους του κτήματος, που είχαν και στο παρελθόν τη χρήση αυτή. Στη λογική της ενίσχυσης της αγροτικής ταυτότητας του κτήματος αλλά και της βιωσιμότητάς του προτείνεται η τυποποίηση και η διάθεση των αγροτικών προϊόντων που θα φέρουν το σήμα του κτήματος. Η διάθεση αυτών των προϊόντων θα γίνεται στα υφιστάμενα κτίρια εντός του ιστορικού πυρήνα, η μικρής κλίμακας μεταποίηση και τυποποίηση των προϊόντων προτείνεται να γίνεται σε σύγχρονα κτίρια στα όρια του κτήματος, εκτός του ιστορικού πυρήνα για την αποφυγή πιθανών οχλήσεων. Για τον λόγο αυτόν προτείνεται η δυνατότητα δόμησης 1.000 τ.μ. αγροτικών εγκαταστάσεων στη μη δασική περιοχή του κτήματος που γειτνιάζει με τον οικισμό του Κρυονερίου», αναφέρει η μελέτη.

Το σχέδιο προβλέπει την αναβίωση των παραδοσιακών καλλιεργειών του κτήματος σε ακόμη δύο σημεία, εκτός από το Κρυονέρι (150 στρέμματα):

• Στον κεντρικό πυρήνα (250 στρέµµατα). Πρόκειται για τις εγκαταλελειµµένες καλλιεργούµενες εκτάσεις που βρίσκονται εκατέρωθεν του χωριού στον ιστορικό πυρήνα του κτήµατος και αποτελούσαν τους ελαιώνες και τον οπωρώνα του. Προτείνεται η καλλιέργεια των συγκεκριµένων εκτάσεων και η διάθεση των προϊόντων στα καταστήματα του χωριού.

• Στα ανατολικά του ανακτόρου. Προτείνεται η αναβίωση του αµπελώνα σε έκταση περίπου 35 στρεμμάτων. Τμήμα της έκτασης εμφανίζεται σήμερα ως δασικό.

Πρόσβαση

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται στο σχέδιο για την πρόσβαση στο κτήμα. Το σχέδιο εξετάζει διάφορες λύσεις (λ.χ. τη σύνδεση με τον σιδηροδρομικό σταθμό Δεκελείας, την επέκταση λεωφορειακών γραμμών), αλλά καταλήγει ότι το Ι.Χ. θα εξακολουθήσει να είναι το βασικό μέσο πρόσβασης στο Τατόι. Ετσι προτείνει τη δημιουργία επτά χώρων στάθμευσης (1.200 θέσεων και 22 πούλμαν). Οι 600 θέσεις θα βρίσκονται σε ένα χώρο κοντά στο δυτικό όριο του κτήματος, στο σημείο συμβολής των λεωφόρων Τατοΐου και Ερυθραίας. Αυτός ο χώρος θα είναι και ο πιο απομακρυσμένος από τον ιστορικό πυρήνα και θα συνδέεται με shuttle bus. Η μελέτη προτείνει οι χώροι «να λειτουργούν με συγκεκριμένη τιμολογιακή πολιτική χρέωσης της στάθμευσης, που ιδιαίτερα κατά τις αιχμές ζήτησης στάθμευσης θα μεταβάλλεται, με τη χρέωση να αυξάνει αντίστοιχα προς τη σχετική ελκυστικότητα των επιμέρους χώρων στάθμευσης, ώστε να διασφαλίζεται ισόρροπος καταμερισμός της ζήτησης».

Η μελέτη εκπονήθηκε από το μελετητικό γραφείο ASPA-KST του αρχιτέκτονα Σπύρου Τσαγκαράτου για λογαριασμό του υπουργείου Πολιτισμού και βασίστηκε στη μελέτη βιωσιμότητας που εκπόνησε το ίδρυμα Αθ. Λασκαρίδη – ολοκληρώνοντας μια εξ ολοκλήρου εξωθεσμική διαδικασία σχεδιασμού. Το ΕΠΣ συνοδεύεται από στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (η οποία και θα δοθεί κάποια στιγμή σε διαβούλευση), αλλά και δέουσα εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Παράλληλα έχουν ανατεθεί προμελέτη αρχιτεκτονικής τοπίου για την αποκατάσταση του κήπου των ανακτόρων (Ε. Παγκάλου και συνεργάτες), γεωλογική-υδρολογική μελέτη (Εδαφος Α.Ε.) και μελέτη οριστικής εφαρμογής υποδομών (σύμπραξη γραφείων).