Παρόλο που ο κιρκάδιος ρυθμός είναι ενδογενής, επηρεάζεται σημαντικά και από συγκεκριμένους εξωτερικούς παράγοντες, όπως είναι το ηλιακό φως, η αλλαγή της θερμοκρασίας, οι φάσεις της σελήνης και ενδεχομένως και άλλους παράγοντες, τους οποίους δε γνωρίζουμε.
Στον ανθρώπινο οργανισμό ο κιρκάδιος ρυθμός ορίζεται ως ο ημερήσιος κύκλος που επηρεάζει μία σειρά από βιοχημικούς δείκτες, οι οποίοι διαδραματίζουν σπουδαίο ρόλο στη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού μας.
Η μελατονίνη
Ο κυριότερος ίσως βιοχημικός δείκτης που σχετίζεται με τον κιρκάδιο ρυθμό στους ανθρώπους είναι η μελατονίνη, γνωστή και ως "η ορμόνη του σκότους". Η μελατονίνη εκκρίνεται στην υπόφυση του εγκεφάλου μας κατά τη διάρκεια της νύχτας και είναι αυτή που βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου μας, μειώνοντας την αϋπνία ή εντείνοντας την υπνηλία ανάλογα με το αν κοιμόμαστε ή αν παραμένουμε ξύπνιοι.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε πως, εκτός από ρυθμιστής του κιρκάδιου ρυθμού, η μελατονίνη είναι γνωστή και για την αντιοξειδωτική, αντιφλεγμονώδη και αντιγηραντική της δράση. Η μελατονίνη σχετίζεται επίσης με τη διατροφική μας συμπεριφορά, καθώς μειώνει τα επίπεδα της λεπτίνης. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί πως έχει βρεθεί ότι γυναίκες με χαμηλή έκκριση μελατονίνης είναι πιθανότερο να εμφανίσουν διαβήτη τύπου ΙΙ.
Τέλος, η ίδια ορμόνη έχει επίδραση στην ερωτική μας επιθυμία, αλλά και στην αναπαραγωγική μας ικανότητα λόγω της παρεμπόδισης της έκκρισης της ωχρινοτροπίνης, μία άλλη ορμόνη την οποία θα συναντήσουμε παρακάτω.
Η λεπτίνη
Η λεπτίνη είναι μία πρωτεϊνική ορμόνη που ρυθμίζει το βασικό μεταβολικό ρυθμό και ως εκ τούτου η μείωσή της κατά τη διάρκεια της νύχτας συνεπάγεται μείωση της ενέργειας που καταναλώνεται από το σώμα μας μέσω της καταστολής λειτουργιών, όπως είναι οι καρδιακοί παλμοί, η αρτηριακή πίεση, η αναπνοή και οι κινήσεις του εντέρου που με τη σειρά τους έχουν σαν αποτέλεσμα τη μείωση της θερμοκρασίας του πυρήνα του σώματός μας.
Η λεπτίνη έχει επίσης σημαντική επίδραση πάνω στην όρεξη και στο αίσθημα της πείνας, κάτι που της έχει προσδώσει τη φήμη της ορμόνης που μας αδυνατίζει.
Η γκρελίνη
Η γκρελίνη, όπως και η μελατονίνη, είναι μία ορμόνη που προωθεί τον ύπνο. Αντίθετα με τη λεπτίνη, η οποία παράγεται όταν το στομάχι μας είναι άδειο, η γκρελίνη είναι ορεξιογόνος, κάτι που σημαίνει πως μειώνεται μόλις φάμε.
Η γκρελίνη, ωστόσο, αυξάνεται και σε κατάσταση αϋπνίας, κάτι που εξηγεί τα ευρήματα που δείχνουν θετική συσχέτιση μεταξύ των προβλημάτων που σχετίζονται με τον ύπνο και της παχυσαρκίας.
Η ωχρινοτροπίνη & η τεστοστερόνη
Η ωχρινοτροπίνη, την οποία αναφέραμε και πιο πάνω, είναι μία ορμόνη που σχετίζεται με την αναπαραγωγική διαδικασία. Στις γυναίκες επηρεάζει τη ρύθμιση της ανάπτυξης του ωοθυλακίου και το σχηματισμό του ωχρού σωματίου, ενώ στους άνδρες ελέγχει την ανάπτυξη των διάμεσων κυττάρων που εκκρίνουν την τεστοστερόνη, η οποία με τη σειρά της επηρεάζει σημαντικά ορισμένα θέματα υγείας και σεξουαλικής συμπεριφοράς. Η τεστοστερόνη είναι μεταξύ άλλων υπεύθυνη για την ενίσχυση της λίμπιντο, για αυξημένη ενέργεια και παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.
Η κορτιζόλη & η επινεφρίνη
Ένας άλλος σημαντικός βιοχημικός δείκτης που επηρεάζεται κατά την εναλλαγή του κιρκάδιου ρυθμού είναι η κορτιζόλη, μία ορμόνη που συντίθεται στο φλοιό των επινεφριδίων.
Σε κατάσταση αϋπνίας έχουμε υπερέκκριση κορτιζόλης, η οποία μακροπρόθεσμα μπορεί να προκαλέσει απώλεια μυϊκής μάζας, εναπόθεση λίπους, υπεργλυκαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, οστεοπόρωση, καταστολή της ανοσολογικής αντίδρασης και ελαττωμένη παραγωγή συνδετικού ιστού. Ακόμη, σε υψηλές συγκεντρώσεις προκαλεί κατακράτηση ιόντων νατρίου και απέκκριση ιόντων καλίου από τους νεφρούς.
Ωστόσο, σε φυσιολογικές τιμές η κορτιζόλη προστατεύει τη χοληδόχο κύστη μέσω της μετατροπής της χοληστερόλης σε χολή, αποτρέποντας έτσι το οξειδωτικό στρες και αυξάνοντας την κινητικότητα των χολολίθων.
Η κορτιζόλη ασκεί ακόμη ακτινοπροστατευτική δράση, κάτι που πιθανότατα οφείλεται στις αντιοξειδωτικές της ιδιότητες και είναι απαραίτητη για τη φυσιολογική παραγωγή επινεφρίνης, η οποία παράγεται μέσω της άσκησης ή σε καταστάσεις άγχους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν το γεγονός πως η κορτιζόλη θεωρείται ως η κατεξοχήν ορμόνη του στρες.
Η σεροτονίνη
Η σεροτονίνη θεωρείται η ορμόνη της καλής διάθεσης. Είναι εν μέρει υπεύθυνη για τη διάθεση και τη μνήμη μας και θεωρείται σημαντικός παράγοντας για την έλευση του ύπνου. Η άσκηση και η έκθεση στον ήλιο αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης, ενώ αντίθετα η καθιστική και η νυχτερινή ζωή οδηγούν στη μειωμένη έκκρισή της.
Συμπεράσματα
Ο κιρκάδιος ρυθμός, από βιοχημικής άποψης, θα μπορούσε να οριστεί ως η αυξομείωση των εκκρίσεων κάποιων ορμονών με επίδραση πάνω σε μία σειρά από λειτουργίες του σώματός μας.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, ωστόσο, δε μας επιτρέπει πάντοτε μία καθημερινότητα, η οποία να είναι εναρμονισμένη με το βιολογικό μας ρολόι. Έτσι, συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυτό, θυσιάζοντας την εσωτερική μας κανονικότητα χάριν της δουλειάς μας, των οικογενειακών και των υπολοίπων κοινωνικών μας υποχρεώσεων ή συνηθειών. Μία τέτοια ρήξη μπορεί μακροπρόθεσμα να επιφέρει μία σειρά από αρνητικά αποτελέσματα, τόσο στην ψυχική, όσο και στη σωματική μας υγεία.
Το ερώτημα που γεννάται σε αυτό το σημείο είναι αν αυτή η θυσία στο βωμό του σύγχρονου τρόπου ζωής αξίζει και αν όχι, τι μπορούμε να κάνουμε γι' αυτό. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό φυσικά δεν είναι ούτε απλή, ούτε εύκολη, αποτελεί όμως τροφή για σκέψη ως προς τον τρόπο ζωής που ακολουθούμε και τις συνέπειες αυτής μας της "επιλογής".
Παρατηρήσεις
Η αντιμετώπιση της αϋπνίας, ένα από τα κυριότερα συμπτώματα που σχετίζονται με τη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού, μπορεί στην πλειονότητα των περιπτώσεων να γίνει με την υιοθέτηση ενός διαφορετικού τρόπου ζωής που να περιλαμβάνει κάποιου είδους άσκηση (με εξαίρεση τις βραδινές ώρες) και ένα, όσο γίνεται, πιο σταθερό ωράριο στον ύπνο.
Η μείωση του καφέ, η αντικατάστασή του με άλλα υποκατάστατα ή η ένταξη και άλλων ροφημάτων στην καθημερινότητά μας, μπορεί να συμβάλει στη μείωση της υπερέντασης που προκαλεί η καφεΐνη.
Η ορθή χρήση κάποιων βοτάνων όπως είναι η βαλεριάνα, η πασιφλώρα και το χαμομήλι ή ακόμη και ο αρωματισμός του χώρου μας με αιθέρια έλαια όπως είναι η λεβάντα, το γιασεμί, το νέρολι, η παλμαρόζα και το σανδαλόξυλο, μπορεί επίσης να βοηθήσει.
Φυσικά, η κατανάλωση οποιουδήποτε βοτάνου, καθώς και η χρήση οποιουδήποτε αιθέριου ελαίου πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή, ειδικότερα κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και στις περιπτώσεις ατόμων που ακολουθούν οποιαδήποτε φαρμακευτική αγωγή.
Υπάρχουν, τέλος, περιπτώσεις κατά τις οποίες οι διαταραχές του ύπνου μπορεί να αποτελούν δευτεροπαθές σύμπτωμα κάποιας άλλης πάθησης. Για το λόγο αυτό, καλό είναι πρώτα να αποκλείσετε ή να εντοπίσετε αυτό το ενδεχόμενο, επισκεπτόμενοι γιατρό και κάνοντας τις βασικές αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις.
0 Σχόλια