Θαλής ο Μιλήσιος 624 π.Χ. - 546 π.Χ.

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (640 ή 624 π.Χ. Μίλητος, Ιωνία - 546 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ο αρχαιότερος των προσωκρατικών, ο πρώτος των επτά σοφών της αρχαιότητας, μαθηματικός, φυσικός, αστρονόμος, μηχανικός, μετεωρολόγος και ιδρυτής της Ιωνικής Σχολής της φυσικής φιλοσοφίας στη Μίλητο.

Κυρίως ο Αριστοτέλης, αλλά και άλλοι αρχαίοι φιλόσοφοι θεωρούν τον Θαλή ως τον πρώτο Έλληνα φιλόσοφο.

Στον διάλογο του Πλάτωνα Πρωταγόρας, το όνομα που εμφανίζεται πρώτο στη λίστα πεπαιδευμένων ανθρώπων είναι του Θαλή του Μιλήσιου. Χαρακτηριστικά ο Μπέρτραντ Ράσελ είπε πως «Η Δυτική φιλοσοφία αρχίζει με τον Θαλή».

Ο Θαλής προσπάθησε να κατανοήσει τον κόσμο μέσα από τα μάτια της επιστήμης και να εξηγήσει φυσικά φαινόμενα όπως π.χ την Έκλειψη Ηλίου, χωρίς να χρησιμοποιεί αναφορές στη μυθολογία, όπως γινόταν μέχρι την εποχή του. Υπήρξε μεγάλος διδάσκαλος με παρά πολύ μεγάλη επιρροή σε όλους σχεδόν τους μεταγενέστερους προσωκρατικούς φιλοσόφους.

Αυτοί ακολούθησαν τα χνάρια του στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν τεκμηριωμένες αδιαμφισβήτητες αληθειες για τα φυσικά φαινόμενα, τα ουράνια σώματα, και άλλα χρησιμοποιώντας ως εργαλεία τους τη λογική, τα μαθηματικά, τη φυσική, τη βιολογία, την αστρονομία κλπ και όχι τους μύθους και τους θρύλους.

Αυτοί οι φιλόσοφοι, με πρωτοπόρο τον Θαλή τον Μιλήσιο, απέρριψαν όλες τις μυθολογικές εξηγήσεις των φυσικών φαινομένων (όπως π.χ. το μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης ως ερμηνεία της εναλλαγής των εποχών ή τη γνωστή αναφορά του Αρχίλοχου) και χάρη στο θεμέλιο λίθο που έθεσε η δική τους θεώρηση των πραγμάτων, η ανθρωπότητα άρχισε να αναζητά την αλήθεια μακριά από θρησκευτικές πεποιθήσεις, ανοίγοντας τον δρόμο στην πρωτόγονη μεν, επιστημονική έρευνα δε.

Τη βιογραφία του Θαλή έγραψε ο Διογένης ο Λαέρτιος.

Ιδιωτική ζωή

Γιος του Εξαμύου και της Κλεοβουλίνης, ο Θαλής γεννήθηκε στη Μίλητο το 640 ή 624 π.Χ. Οι ακριβείς ημερομηνίες της γέννησης και του θανάτου του Θαλή δεν είναι γνωστές, αλλά προσδιορίζονται από σκόρπιες αναφορές αρχαίων συγγραφέων. Ο Διογένης Λαέρτιος σημειώνει πως ο Θαλής πέθανε την περίοδο της 58ης Ολυμπιάδας (548-545 π.Χ.) σε ηλικία 78 ετών. Από τον Διογένη Λαέρτιο μαθαίνουμε εξάλλου πως οι γονείς του Θαλή ήταν ο Εξαμύης και η Κλεοβουλίνη που κατάγονταν και οι δύο από οικογένειες φοινικικής καταγωγής αριστοκρατών.

Συνδέει μάλιστα την καταγωγή τους με τον Κάδμο. Αναφέρει επίσης δύο εναλλακτικές θεωρίες σχετικά με τον γιο του Θαλή, που ονομαζόταν Κύβισθος. Σύμφωνα με την πρώτη θεωρία ο Κύβισθος ήταν γιος του Θαλή, ενώ σύμφωνα με τη δεύτερη ήταν ανιψιός του, τον οποίο είχε υιοθετήσει. Κατά τη δεύτερη εκδοχή ο Θαλής δεν είχε παντρευτεί. Η δεύτερη θεωρία ενισχύεται και από την παράδοση που αναφέρεται στον λόγο που δεν παντρεύτηκε ο Θαλής. Σύμφωνα με αυτή την παράδοση η μητέρα του Θαλή τον παρακινούσε να παντρευτεί άλλα αυτός της ανταπαντούσε πως είναι μικρός για γάμο. Όταν πέρασαν τα χρόνια της ανταπαντούσε πως είναι μεγάλος πια για γάμο.

Σύμφωνα με άλλη παράδοση που αναφέρει ο Πλούταρχος, όταν επισκέφτηκε ο Σόλωνας τον Θαλή και τον ρώτησε γιατί δεν παντρεύεται να αποκτήσει διάδοχους, αυτός απάντησε από αγάπη για τα παιδιά.

Μια άλλη παράδοση αναφέρει πως μία υπηρέτρια κορόιδεψε τον Θαλή όταν αυτός παρατηρώντας τον ουρανό έπεσε μέσα σε ένα πηγάδι, λέγοντας του πως μελετά τα ουράνια άλλα αγνοεί τα γήινα.

Ο Θαλής αναφέρεται σε διάφορες πηγές συνήθως ως καινοτόμος και πρωτοπόρος για την εποχή του. Υπάρχει διαφωνία σχετικά με τα γραπτά του έργα. Άλλοι υποστηρίζουν πως δεν άφησε γραπτά ενώ άλλοι του αποδίδουν κάποια έργα, ανάμεσα τους το Περί ηλιοστασίων και Περί ισημερίας. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί πως ο Θαλής πρόβλεψε την έκλειψη Ηλίου του 585 π.Χ.

Επίσης αναφορές κάνουν λόγο για επιχειρηματικές δραστηριότητες του Θαλή. Ο Αριστοτέλης στα Πολιτικά δίνει μία διαφορετική ερμηνεία για τις οικονομικές δραστηριότητες που ανέπτυξε. Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη οι συμπολίτες του Θαλή αμφισβητούσαν τη χρησιμότητα της φιλοσοφίας αφού αυτή δεν σε βοηθάει να πλουτίσεις. Τότε ο Θαλής έχοντας προβλέψει από τις κινήσεις των άστρων ότι αναμένεται χρονιά πολύ καλής σοδειάς νοίκιασε όλα τα ελαιοτριβεία της Μιλήτου. Την επόμενη χρονιά που η κίνηση υπήρξε αυξημένη έγινε πλούσιος και έτσι απέδειξε στους συμπολίτες του πως με τη σοφία μπορεί κανείς να πλουτίσει όμως δεν είναι αυτός ο σκοπός της.

Πολιτική

Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς ο Θαλής είχε ανάμειξη στην πολιτική. Βρέθηκε στο προσκήνιο σημαντικών γεγονότων που εκτυλίσσονταν στη Μικρά Ασία κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Θαλής είχε προβλέψει ένα χρόνο πριν την ακριβή ημερομηνία της έκλειψης Ηλίου που συνέβη το 585 π.Χ. και συνέπεσε με τη μάχη του Άλυ ποταμού μεταξύ των Λυδών και των Μήδων.

Σε έναν μεταγενέστερο πόλεμο των Λυδών εναντίον των Μήδων οι Λυδοί αδυνατούσαν να περάσουν τον ποταμό Άλυ. Ο Θαλής, που εκείνο τον καιρό βρισκόταν στο στρατόπεδο των Λυδών, χώρισε το ρεύμα του ποταμού στα δύο κάνοντάς το διαβατό.

Ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει πως ο Θαλής απέτρεψε τους Μιλήσιους να συμμαχήσουν με τον Κροίσο κατά τη διάρκεια του πολέμου του με τον Κύρο, γεγονός που έσωσε την πόλη αφού τελικά νίκησε ο Κύρος.