Recep Tayyip Erdogan πρόεδρος ξανά για 5 χρόνια 2023

Πρόεδρος και πάλι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με 52,09%

Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (τουρκ. Recep Tayyip Erdoğan, προφέρεται [ɾeˈdʒep tajˈjip ˈæɾdoaan] ( ακούστε), Κωνσταντινούπολη, 26 Φεβρουαρίου 1954) είναι Τούρκος πολιτικός τουρκικής, λαζικής και γεωργιανής καταγωγής, πρόεδρος της Τουρκίας από τον Αύγουστο του 2014. Διετέλεσε επίσης πρωθυπουργός της χώρας από το 2003 έως το 2014, για τρεις συνεχόμενες θητείες, ενώ υπηρέτησε και ως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης (1994 - 1998). 

Υπήρξε ο Ιδρυτής και πρώτος αρχηγός του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. Με τη νίκη του στις προεδρικές εκλογές τον Αύγουστο του 2014 ο Έρντογαν έγινε ο πρώτος Τούρκος πρόεδρος που εκλέχθηκε από το λαό, μετά τον Γκιούλ.

Ο Έρντογαν είναι γνωστός για τις συντηρητικές του θέσεις στο θέμα των σχέσεων Κράτους και Ισλαμικής θρησκείας, οι οποίες οδήγησαν στις αιματηρές διαδηλώσεις στην Τουρκία το 2013, την υιοθέτηση των θέσεων του Νέο-Οθωμανισμού στην εξωτερική πολιτική, τη σύγκρουσή του με τον Στρατό της χώρας και την αναπτυξιακή του οικονομική πολιτική, που τον βοήθησε να έχει μια άνετη πολιτική επικράτηση στις συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Επί των ημερών του η Τουρκία ξεκίνησε τις διαπραγματεύσεις για την ένταξή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, 45 χρόνια μετά το πρώτο αίτημα της για αυτό.

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1954, στην εργατική συνοικία της Κωνσταντινούπολης, Κασίμπασα.

Η καταγωγή της οικογένείας του ήταν από την περιοχή της Ατζαρίας, στη Γεωργία. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Ρίζε στον Εύξεινο Πόντο, όπου ο πατέρας του υπηρετούσε στην τουρκική Ακτοφυλακή. Στην αρχή της εφηβείας του, η οικογένεια Ερντογάν εγκαταστάθηκε και πάλι στην Κωνσταντινούπολη. Φοίτησε σε δευτεροβάθμια θρησκευτική σχολή, ενώ παράλληλα αναγκαζόταν να δουλεύει στον δρόμο για να εξασφαλίσει περισσότερα χρήματα. 

Παράλληλα υπήρξε και ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής, στην τοπική ομάδας της περιοχής του. Προς τιμή του το στάδιο της γειτονιάς του Κασίμπασα, έδρα της τοπικής ομάδας Κασίμπασα Σπορ Κουλουμπού, έχει πάρει το όνομα του. 

Σύμφωνα με το επίσημο βιογραφικό του, σπούδασε Διοίκηση Επιχειρήσεων στη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Επιστημών της Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής του Ακσαράι, σχολή ενταγμένη πλέον ως «Σχολή Οικονομικών και Διοικητικών Επιστημών» του Πανεπιστημίου του Μαρμαρά. Ωστόσο υπάρχουν αρκετοί που αμφισβητούν είτε ότι φοίτησε είτε ότι αποφοίτησε, καθώς δεν έχει επιδειχθεί - αν και έχει ζητηθεί - το πτυχίο από το Πανεπιστήμιο. 

Είναι παντρεμένος με την Εμινέ Γκιουλμπαράν από τις 4 Ιουλίου 1978 και έχει 2 γιους και 2 κόρες.

Πρώιμη πολιτική σταδιοδρομία

Την περίοδο των σπουδών του, το 1976 έγινε μέλος Εθνικής Τουρκικής Φοιτητικής Ένωσης ενώ λίγο αργότερα έγινε μέλος του Κόμματος Εθνικής Σωτηρίας.

Μετά το πραξικόπημα του 1980 ακολούθησε μαζί με τους υποστηρικτές του Ερμπακάν το Ισλαμιστικό Κόμμα της Ευημερίας, με το οποίο συμμετείχε στο τοπικό συμβούλιο του διαμερίσματος Μπέγιογλου της Κωνσταντινούπολης.

Ο Ερντογάν εισήλθε στις ενδιάμεσες κοινοβουλευτικές εκλογές του 1986 ως υποψήφιος στην 6η περιφέρεια της Κωνσταντινούπολης, αλλά δεν κατάφερε να κερδίσει έδρα καθώς το κόμμα του βρέθηκε στην πέμπτη θέση στις ενδιάμεσες εκλογές. Τρία χρόνια αργότερα, ο Ερντογάν έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος του διαμερίσματος Μπέγιογλου. Τερμάτισε δεύτερος στις εκλογές με 22,8% των ψήφων. Ο Ερντογάν εξελέγη στο κοινοβούλιο το 1991, αλλά του απαγορεύτηκε να πάρει την έδρα του λόγω προνομιακής ψήφου. 

Δήμαρχος Κωνσταντινούπολης (1994–1998)

Στις δημοτικές εκλογές του 1994, ο Ερντογάν έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης. Κέρδισε τις εκλογές με 25,19% της λαϊκής ψήφου, καθιστώντας την πρώτη φορά που εκλέγεται δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης από το πολιτικό του κόμμα.

Υπήρξε ρεαλιστής στην θητεία του, αντιμετωπίζοντας πολλά χρόνια προβλήματα στην Κωνσταντινούπολη, όπως η έλλειψη νερού, η ρύπανση και το κυκλοφοριακό χάος. Το πρόβλημα της λειψυδρίας λύθηκε με την τοποθέτηση νέων αγωγών εκατοντάδων χιλιομέτρων. Το πρόβλημα των σκουπιδιών λύθηκε με τη δημιουργία υπερσύγχρονων εγκαταστάσεων ανακύκλωσης. Ενώ ο Ερντογάν ήταν στην εξουσία, η ατμοσφαιρική ρύπανση μειώθηκε μέσω ενός σχεδίου που αναπτύχθηκε για τη μετάβαση στο φυσικό αέριο. Άλλαξε τα δημόσια λεωφορεία σε φιλικά προς το περιβάλλον. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση της πόλης μειώθηκε κατασκευάζοντας περισσότερες από πενήντα γέφυρες, οδογέφυρες και αυτοκινητόδρομους. Για την πρόληψη της διαφθοράς, χρησιμοποίησε μέτρα για να διασφαλίσει ότι τα δημοτικά κονδύλια χρησιμοποιούνταν με σύνεση. Ξεπλήρωσε ένα μεγάλο μέρος του χρέος της Κωνσταντινούπολης ύψους δύο δισεκατομμυρίων δολαρίων του Μητροπολιτικού Δήμου και επένδυσε τέσσερα δισεκατομμύρια δολάρια στην πόλη. Άνοιξε επίσης το Δημαρχείο στους ανθρώπους και δημιούργησε δημοτικές τηλεφωνικές γραμμές.

Ο Ερντογάν ξεκίνησε το πρώτο φόρουμ των δημάρχων κατά τη διάρκεια της διάσκεψης της Κωνσταντινούπολης, το οποίο οδήγησε σε ένα παγκόσμιο, οργανωμένο κίνημα δημάρχων. Μια επταμελής διεθνής κριτική επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών απένειμε ομόφωνα στον Ερντογάν το βραβείο UN-Habitat.

Φυλάκιση

Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως δήμαρχος Κωνσταντινούπολης το Κόμμα της Ευημερίας κρίθηκε παράνομο από το Τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο. Στις διαδηλώσεις που ακολούθησαν ο Ερντογάν έγινε ένας από τους κύριους ομιλητές. Τον Δεκέμβριο του 1997, σε διαδήλωση στην περιοχή του Σιίρτ, ο Ερντογάν απήγγειλε ένα ποίημα του Τούρκου εθνικιστή ποιητή των αρχών του 20ού αιώνα Ζιγιά Γκιοκάλπ. Η δημόσια ανάγνωση του συγκεκριμένου ποιήματος θεωρήθηκε από το δικαστήριο ως προτροπή για τέλεση αδικήματος και υποκίνηση σε θρησκευτικό ή φυλετικό μίσος (άρθρο 312/2 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα). Ο Ερντογάν ωθήθηκε σε παραίτηση από την θέση του δημάρχου το 1998 και τελικά καταδικάστηκε το 1999 σε δεκάμηνη φυλάκιση, που συνοδεύτηκε από αφαίρεση των πολιτικών του δικαιωμάτων για το συγκεκριμένο διάστημα. Η ποινή του ολοκληρώθηκε στις 24 Ιουλίου 1999.Το ποίημα έλεγε: "Οι μιναρέδες είναι οι ξιφολόγχες μας, οι θόλοι είναι τα κράνη μας και οι πιστοί οι στρατιώτες μας Αυτόν τον στρατό περιμένει η θρησκεία μου."

Συνιδρυτής του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης

Ο Ερντογάν ήταν μέλος πολιτικών κομμάτων που απαγορευόταν συνεχώς από τον στρατό ή τους δικαστές. Την περίοδο που ήταν μέλος στο κόμμα της Αρετής (1997 - 2001) υπήρχε έντονος προβληματισμός ως προς την επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στις παραδοσιακές πολιτικές και τις μεταρρυθμιστικές. Ο Ερντογάν ήθελε ένα κόμμα που θα μπορούσε να λειτουργεί εντός των ορίων του συστήματος, και επομένως να μην απαγορευθεί όπως οι προκάτοχοί του, το Κόμμα Εθνικής Τάξης, Κόμμα Εθνικής Σωτηρίας και Κόμμα Ευημερίας. Ήθελε να δώσει στο κόμμα τον χαρακτήρα ενός συνηθισμένου συντηρητικού κόμματος με τα μέλη του να είναι Μουσουλμάνοι Δημοκράτες ακολουθώντας το παράδειγμα των Χριστιανοδημοκράτες της Ευρώπης. 

Όταν το Κόμμα της Αρετής απαγορεύτηκε και αυτό με τη σειρά του, το 2001, έλαβε χώρα μια οριστική διάσπαση: οι οπαδοί του Νετσμετίν Ερμπακάν ίδρυσαν το Κόμμα Ευτυχίας (SP) και οι μεταρρυθμιστές ίδρυσαν το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) υπό την ηγεσία του Αμπντουλάχ Γκιουλ και του Ταγίπ Ερντογάν. 

Οι φιλο-μεταρρυθμιστικοί πολιτικοί συνειδητοποίησαν ότι ένα ισλαμικό κόμμα δεν θα γινόταν ποτέ αποδεκτό ως κυβερνών κόμμα από τον κρατικό μηχανισμό έχοντας ταυτόγχρονα και περιορισμένη επιρροή στο εκλογικό σώμα. Το κόμμα AK τοποθετήθηκε εμφατικά ως ένα ευρύ δημοκρατικό συντηρητικό κόμμα με νέους πολιτικούς από το κέντρο (όπως ο Αλί Μπαμπατζάν και ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου), ενώ σέβεται τους ισλαμικούς κανόνες και αξίες, αλλά χωρίς ρητό θρησκευτικό πρόγραμμα.

Πρωθυπουργός της Τουρκίας

Το νέο κόμμα του Ερντογάν κέρδισε το 34% των ψήφων στις γενικές εκλογές του 2002. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης κέρδισε στις εκλογές του 2002, αλλά ο ίδιος δεν μπόρεσε να γίνει άμεσα Πρωθυπουργός, λόγω κωλύματος εκλογιμότητας. Πρωθυπουργός ορίστηκε αρχικά ο στενός του συνεργάτης Αμπντουλάχ Γκιουλ. Ο Ερντογάν έγινε ο 57ος πρωθυπουργός της Τουρκίας στις 14 Μαρτίου 2003.[16] Τον Μάιο του 2004, έγινε ο πρώτος Τούρκος Πρωθυπουργός που επισκέφθηκε επίσημα την Ελλάδα από το 1988 και ο πρώτος που είδε τους μουσουλμάνους της Θράκης από το 1952. 

Στις 14 Απριλίου 2007, περίπου 300.000 άνθρωποι πραγματοποίησαν πορεία στην Άγκυρα για να διαμαρτυρηθούν για την πιθανή υποψηφιότητα του Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές του 2007, φοβούμενοι ότι εάν εκλεγόταν πρόεδρος, θα άλλαζε τον κοσμικό χαρακτήρα του τουρκικού κράτους.

Ο Ερντογάν ανακοίνωσε στις 24 Απριλίου 2007 ότι το κόμμα είχε προτείνει τον Αμπντουλάχ Γκιουλ ως υποψήφιο του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στις προεδρικές εκλογές. Οι διαδηλώσεις συνεχίστηκαν τις επόμενες αρκετές εβδομάδες, με πάνω από ένα εκατομμύριο κόσμο να αναφέρουν ότι συμμετείχαν σε συγκέντρωση της 29ης Απριλίου στην Κωνσταντινούπολη, δεκάδες χιλιάδες σε ξεχωριστές διαδηλώσεις στις 4 Μαΐου στη Μανίσα και το Τσανάκκαλε, και ένα εκατομμύριο στη Σμύρνη στις 13 Μαΐου.

Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης πέτυχε μεγάλη νίκη στις βουλευτικές εκλογές που έγιναν πρόωρα στις 22 Ιουλίου 2007, αποσπώντας ποσοστό 46,54% και καταλαμβάνοντας 340 έδρες.

Το κεμαλικό Ρεμπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα έλαβε το 20,79% των ψήφων και 112 έδρες, ενώ 14,25% και 71 έδρες πήραν οι Γκρίζοι Λύκοι του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης.

Κατόπιν της νίκης αυτής, ο Ερντογάν ορκίστηκε ξανά πρωθυπουργός.

Επίσημες επισκέψεις στην Ελλάδα

Στις 14 Μαΐου 2010 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, συνοδευόμενος από τον υπουργό εξωτερικών της Τουρκίας Αχμέτ Νταβούτογλου και από 320 Τούρκους επιχειρηματίες, ξεκίνησε επίσημη διήμερη επίσκεψη στην Ελλάδα, χαρακτηριζόμενη ιστορική. Στο διεθνές αεροδρόμιο Αθηνών, κατά την εθιμοτυπία τον υποδέχθηκε ο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης της Ελλάδας Θ. Πάγκαλος και στη συνέχεια επισκέφθηκε τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό στο Μέγαρο Μαξίμου και στη συνέχεια τον Πρόεδρο της Βουλής. Κατά την παραμονή του συνομολογήθηκαν 21 συμφωνίες-μνημόνια συνεργασίας των δύο χωρών σε διάφορα θέματα. Επίσης πραγματοποιήθηκε η ιδρυτική συνεδρίαση του «Ανωτάτου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδος Τουρκίας». 

Πρόεδρος της Τουρκίας

Ο Ερντογάν ορκίστηκε στις 28 Αυγούστου 2014 και έγινε ο 12ος πρόεδρος της Τουρκίας. Όρκισε ως νέο πρωθυπουργό τον Αχμέτ Νταβούτογλου στις 29 Αυγούστου. Όταν ρωτήθηκε για το χαμηλότερο από το αναμενόμενο ποσοστό ψήφων του 51,79%, φέρεται να απάντησε, "υπήρχαν ακόμη και εκείνοι που δεν συμπαθούσαν τον Προφήτη. Εγώ, ωστόσο, κέρδισα το 52%". Αναλαμβάνοντας την Προεδρία, ο Ερντογάν επικρίθηκε επειδή δήλωσε ανοιχτά ότι δεν θα διατηρήσει την παράδοση της προεδρικής ουδετερότητας. Ο Ερντογάν έχει επίσης δηλώσει την πρόθεσή του να επιδιώξει έναν πιο ενεργό ρόλο ως πρόεδρος, όπως η πρόσκληση του υπουργικού συμβουλίου. Η αντιπολίτευση υποστήριξε ότι ο Ερντογάν θα συνεχίσει να επιδιώκει τη δική του πολιτική ατζέντα, ελέγχοντας την κυβέρνηση, ενώ ο νέος πρωθυπουργός του Αχμέτ Νταβούτογλου θα ήταν πειθήνιος και υποχωρητικός. Επιπλέον, η κυριαρχία των πιστών υποστηρικτών του Ερντογάν στο υπουργικό συμβούλιο του Νταβούτογλου πυροδότησε εικασίες ότι ο Ερντογάν σκόπευε να ασκήσει ουσιαστικό έλεγχο στην κυβέρνηση. 

Προεδρικές εκλογές του 2014

Την 1η Ιουλίου 2014, ο Ερντογάν ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του ως πρόεδρος του AKP στις προεδρικές εκλογές της Τουρκίας. Την υποψηφιότητά του ανακοίνωσε ο αντιπρόεδρος του AKP, Μεχμέτ Αλί Σαχίν. 

Ο Ερντογάν εξελέγη για πρώτη φορά Πρόεδρος της Τουρκίας στον πρώτο γύρο των εκλογών με 51,79% των ψήφων. Ο κοινός υποψήφιος των CHP, MHP και 13 άλλων κομμάτων της αντιπολίτευσης και πρώην γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας Εχμελεντίν Ιχσανόγλου κέρδισε το 38,44% των ψήφων. Ο υποψήφιος του HDP Σελαχετίν Ντεμιρτάς κέρδισε 9,76%. 

Προεδρικές εκλογές του 2018

Οι τουρκικές προεδρικές εκλογές του 2018 πραγματοποιήθηκαν ως μέρος των γενικών εκλογών του 2018, παράλληλα με τις βουλευτικές εκλογές την ίδια ημέρα. Μετά την έγκριση των συνταγματικών αλλαγών από το δημοψήφισμα που διεξήχθη το 2017, ο εκλεγμένος Πρόεδρος θα είναι ταυτόχρονα αρχηγός του κράτους και αρχηγός της κυβέρνησης της Τουρκίας, καταργώντας το αξίωμα του πρωθυπουργού. 

Ο Ερντογάν δήλωσε την υποψηφιότητά του με τη Λαϊκή Συμμαχία στις 27 Απριλίου 2018. Η κύρια αντιπολίτευση του Ερντογάν, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα, όρισε τον Μουχαρέν Ιντζέ, μέλος της κοινοβουλευτικής αντιπολίτευσης γνωστός για τις έντονες ομιλίες κατά του Ερντογάν. Άλλοι υποψήφιοι ήταν: η Μεράλ Ακσενέρ, η ιδρύτρια και ηγέτιδα του Καλού Κόμματος ο Τεμέλ Καραμολάογλου και ο Ντογκού Περιντσέκ, ο ηγέτης του Πατριωτικού Κόμματος, οι οποίοι συγκέντρωσαν τις 100.000 υπογραφές που απαιτούνταν για την υποψηφιότητα. Η Λαϊκή Συμμαχία με την οποία ήταν υποψήφιος ο Ερντογάν κέρδισε το 52,59% των ψήφων.

Προεδρικές εκλογές του 2023

Για τις προεδρικές εκλογές του 2023 η υποψηφιότητά του Ερντογάν αμφισβητήθηκε καθώς ξεκίνησε την εκστρατεία του τον Ιούνιο του 2022, αλλά η αντιπολίτευση υποστηρίζει ότι μια τρίτη προεδρική θητεία θα παραβίαζε το σύνταγμα. 

Αποτυχημένο πραξικόπημα

Στις 15 Ιουλίου 2016, μέρος του τουρκικού στρατού οργάνωσε πραξικόπημα για την ανατροπή της κυβέρνησης. Οι πραξικοπηματίες προσπάθησαν να συλλάβουν τον Ερντογάν, ο οποίος εκείνη την ημέρα ήταν σε ξενοδοχείο στη Μαρμαρίδα, αλλά δεν τα κατάφεραν. Μέσω τηλεφώνου κάλεσε το λαό να μην υπακούσει τους πραξικοπηματίες, την ώρα που στρατιωτικές δυνάμεις πιστές στην κυβέρνηση αναλάμβαναν σταδιακά τον έλεγχο. Για το πραξικόπημα ο Ερντογάν, όπως και άλλοι κρατικοί αξιωματούχοι, κατηγόρησε ως υπαίτιο τον Φετουλάχ Γκιουλέν.