Joaquim José da Silva Xavier 1746-1792 Tiradentes

Ο Ζουακίμ Ζουζέ ντα Σίλβα Ζαβιέρ (Joaquim José da Silva Xavier, 12 Νοεμβρίου 1746 – 21 Απριλίου 1792), γνωστός ως «Τιραντέντες» (Tiradentes), ήταν από τα ηγετικά στελέχη του βραζιλιάνικου επαναστατικού κινήματος της Συνωμοσίας της Μίνας Ζεράις, σκοπός του οποίου ήταν η πλήρης ανεξαρτησία από τη μητρόπολη της αποικίας Πορτογαλία και η δημιουργία μιας Δημοκρατίας της Βραζιλίας. Από τον 19ο αιώνα θεωρείται ένας από τους εθνικούς ήρωες της Βραζιλίας. 

Οικογένεια και ασχολίες

Ο Ζουακίμ Ζουζέ γεννήθηκε από φτωχούς γονείς σε ένα αγρόκτημα στο Πουμπάλ, κοντά στην κωμόπολη που φέρει σήμερα το όνομά του. Ο Τιραντέντες υιοθετήθηκε από τον νονό του και μετά τον θάνατο των γονέων του έζησε στη Βίλα Ρίκα, το σημερινό Όρου Πρέτου (η μητέρα του πέθανε το 1755 και ο πατέρας του το 1757). 

Ο Τιραντέντες αναθράφηκε από έναν δάσκαλο και πρακτικό χειρουργό. Αν και δεν είχε βγάλει το σχολείο, ο Τιραντέντες εργάσθηκε σε πολλά επαγγέλματα, συμπεριλαμβανόμενης και της πρακτικής οδοντιατρικής, στην οποία οφείλεται και το περιφρονητικό ψευδώνυμό του «τιραντέντες» (tira-dentes = «τραβο-δόντης»), ένας χαρακτηρισμός που του έδωσαν κατήγοροί του κατά τη δίκη του. Δούλεψε επίσης ως γελαδάρης, μεταλλωρύχος και μέλος του Συντάγματος Δραγώνων της Μίνας Ζεράις. Στο τελευταίο, καθώς δεν ήταν μέλος της τοπικής αριστοκρατίας, δεν προάχθηκε ποτέ πέρα από τον βαθμό του alferes (2ου ανθυπολοχαγού).

Το σχέδιο του Τιραντέντες ήταν να βγουν στους δρόμους της Βίλα Ρίκα την ημέρα πληρωμής των φόρων («derrama») προς την Πορτογαλία, τον Φεβρουάριο του 1789, όταν το αίσθημα για την εξέγερση μεταξύ του λαού θα ήταν ισχυρότερο. Ωστόσο, το κίνημα προδόθηκε στον κυβερνήτη, ο οποίος ακύρωσε την ημέρα πληρωμής φόρων και διέταξε τη φυλάκιση των συνωμοτών. 

Η δίκη τους διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Ο Τιραντέντες ανέλαβε όλη την ευθύνη για το κίνημα. Δέκα από τα μέλη του καταδικάσθηκαν σε θάνατο, αλλά η Βασίλισσα Μαρία Α΄ της Πορτογαλίας έδωσε χάρη σε όλους εκτός από τον Τιραντέντες, ο οποίος απαγχονίσθηκε και διαμελίσθηκε στην πλατεία da Lampadosa του Ρίο ντε Τζανέιρο.

Εθνικός ήρωας

Ο Τιραντέντε άρχισε να θεωρείται εθνικός ήρωας για τη Βραζιλία από τους οπαδούς της αβασίλευτης δημοκρατίας κατά τον ύστερο 19ο αιώνα. Αφότου η αβασίλευτη δημοκρατία ανακηρύχθηκε στη χώρα το 1889, η επέτειος του θανάτου του (21η Απριλίου) έγινε μία από τις εθνικές εορτές της Βραζιλίας.

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

Εκτός από την προαναφερθείσα κωμόπολη της Μίνας Ζεράις, υπάρχουν πλατείες που φέρουν το όνομα του Τιραντέντες στο Μπέλο Οριζόντε, στην Κουριτίμπα, στο Σάο Πάολο, στο Ρίο ντε Τζανέιρο και στο Όρου Πρέτου. Εκτός της Βραζιλίας, το όνομά του φέρει μία μεγάλη λεωφόρος στη Δομινικανή Δημοκρατία.