Ο Χάρτης του κόσμου: 18ος και 19ος αιώνας

Η κατάρρευση της Νέας Γαλλίας, η απώλεια των αγγλικών αποικιών και η δημιουργία των ΗΠΑ οδήγησαν στην αλλαγή του παγκόσμιου χάρτη, σε βαθμό παρόμοιο με εκείνον που είχε συμβεί στα τέλη του 15ου αιώνα. Έχει διατυπωθεί ωστόσο η άποψη ότι ο χάρτης που συγκροτήθηκε τον 19ο αιώνα ήταν λιγότερο εκτενής σε σχέση με το παρελθόν. Η αλήθεια είναι ότι οι Ευρωπαίοι στράφηκαν σε άλλα σημεία του πλανήτη και σε αυτό έπαιξε καθοριστικό ρόλο μία σειρά αιτιατών σχέσεων :

1. Ο ναυτικός αποκλεισμός που επεβλήθη στην Αγγλία από τους Γάλλους καθώς και η κατάληψη των Κάτω Χωρών για ένα μικρό διάστημα οδήγησε στην αδυναμία ελέγχου των μητροπόλεων των αποικιών με αποτέλεσμα κάποιες να ανεξαρτητοποιηθούν όπως για παράδειγμα η Νότια Αμερική, και άλλες να οδηγηθούν στην πλήρη παρακμή.
2. Η Γαλλική Επανάσταση (1789) προκάλεσε παγκόσμια ταραχή που συντάραξε γεωπολιτικά όλη την ήπειρο.
3. Τα επαναστατικά-καρμπονάρικα κινήματα στην περίοδο 1819-1830 προκάλεσαν τόση ταραχή σε Αγγλία, Γαλλία, Ισπανία και Πορτογαλία που η άσκηση αποικιοκρατικής πολιτικής υπήρξε αδύνατη.
4. Μετά το τέλος των πολέμων η Γαλλία ενεπλάκη σε δυναστικές αντιδικίες και μετά το 1830 άρχισε να στρέφει τις βλέψεις της στην Αλγερία.
5. Η Αγγλία μετά τις συνεχείς επιθέσεις για κυριαρχία θεώρησε ότι η περαιτέρω εξάπλωση θα την αποδυνάμωνε οικονομικά με αποτέλεσμα να αποχωρήσει για ένα διάστημα.

Η διαμόρφωση των εδαφών βάση των αποικιοκρατικών δυνάμεων

Βρετανία

 Οι Βρετανοί άρχισαν να εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την Αφρικάνικη ήπειρο. Έτσι καταλήγουν να κατακτούν την Γκάμπια και την Σιέρα Λεόνε της Δυτικής Αφρικής όπου εκεί εγκαθιστούν αρκετούς αποίκους και απελεύθερους δούλους. Για αρκετό διάστημα οι δύο αυτές τροπικές περιοχές βρίσκονταν στο επίκεντρο της αγγλικής εξουσίας, αργότερα όμως η αδυναμία της Ολλανδίας να κρατήσει το Ακρωτήρι στην Νότια Αφρική ήταν ο κύριος λόγος που πέρασε στα χέρια των Βρετανών. Με αυτή τη νίκη οι Βρετανοί ήλεγχαν πλήρως τους θαλάσσιους δρόμους και υποβάθμιζε τον αντίπαλο της, την Ολλανδία. Προχώρησαν στην κατάληψη ενός μεγάλου μέρους της Σρι Λάνκα ανοίγοντας έτσι ένα μεγάλο μονοπάτι προς την Ινδία. Τέλος τον 19ο αιώνα ξεκινά και η κατάκτηση της Ωκεανίας και του Ειρηνικού Ωκεανού.

Γαλλία

Η Γαλλία μετά την απώλεια των βορειοαμερικανικών κτήσεων, βρέθηκε να κατέχει μόνο μερικά νησιά στην Καραϊβική, την Γουινέα και σποραδικές κτήσεις στον Ατλαντικό, στον Ινδικό και την Ινδία. Κατά την περίοδο εκείνη στο στόχαστρο των Γάλλων έπεσε η Αίγυπτος, η Αλγερία και η Αϊτή. Ο Ναπολέων επιθυμούσε διακαώς την κατάκτηση της Αιγύπτου προκειμένου να την εμποδίσει να περάσει στην αγγλική σφαίρα επιρροής. Η κατάκτηση της απέτυχε ωστόσο δημιουργήθηκε μία οριενταλιστική εκστρατεία που συνδύασε την πολιτικοστρατιωτική επέκταση με την καλλιτεχνική αναζήτηση. Η Αϊτή απέτυχε πλήρως να υποταχθεί και με την βοήθεια των ΗΠΑ ανεξαρτητοποιήθηκε. Το 1830 με επέμβαση του Ναπολέοντα η Αλγερία πέρασε στα χέρια των Γαλλικών στρατευμάτων. Ακολούθησε τέλος η προσπάθεια κατάληψης της Ινδοκίνας το 1858.

Ισπανία και Πορτογαλία

Η Ισπανία περιορίστηκε στην εκμετάλλευση της Κούβας και του Πουέρτο Ρίκο στην Αμερική και των Φιλιππίνων στον Ειρηνικό. Τέλος από την άλλη πλευρά η Πορτογαλία γνώρισε μία εύλογη στασιμότητα εκείνη την περίοδο. Η κατάργηση του δουλεμπορίου στέρησε από τους Πορτογάλους τη βασικότερη οικονομική δραστηριότητα τους, μετά την απώλεια της εμπορίας μπαχαρικών και τσαγιού τον προηγούμενο αιώνα. Η Άγκολα, το Πράσινο Ακρωτήρι και η Μοζαμβίκη ήρθαν αντιμέτωπες με μία μεγάλη οικονομική κρίση το 1818, γεγονός που ανάγκασε την Λισαβόνα να στραφεί σταδιακά στην επιλογή μετατροπής των αποικιών της σε αποικίες εγκαταστάσεως και γεωργικής εκμετάλλευσης.