Donatello 1386-1466 Ιταλός γλύπτης

Ο Ντονάτο ντι Νικολό ντι Μπέττο Μπάρντι (Donato di Niccolò di Betto Bardi, 1386 – 13 Δεκεμβρίου 1466), περισσότερο γνωστός ως Ντονατέλλο, ήταν γλύπτης της πρώιμης Αναγέννησης από τη Φλωρεντία.

Τη φήμη του οφείλει κυρίως στους ανδριάντες του, δημιούργησε όμως και έργα τεχνοτροπίας basso rilievo (αβαθές ανάγλυφο), στα οποία εμφανίζονται οι νέες -για την εποχή του- τάσεις στην εικονική προοπτική.

Γεννημένος στη Φλωρεντία, ο Ντονατέλλο ήταν γιος του Νικολό ντι Μπέττο Μπάρντι, ο οποίος υπήρξε μέλος του Φλωρεντινού Σωματείου Επεξεργασίας Μαλλιού. Έλαβε τη βασική του εκπαίδευση στην Οικία Μαρτέλλι και αργότερα μαθήτευσε σε εργαστήριο αργυροχρυσοχοΐας, πριν γίνει βοηθός του Λορέντσο Γκιμπέρτι.

Μαθήτευσε επίσης και με τον αρχιτέκτονα και μηχανικό Φίλιππο Μπρουνελλέσκι στη Ρώμη (1404-1407), οι ανασκαφές με τον οποίο τους χάρισε τη φήμη χρυσοθηρών· για βιοποριστικούς λόγους, ωστόσο, ο Ντονατέλλο εργάστηκε και σε εργαστήρια αργυροχρυσοχοΐας. Η συμβολή και των δύο υπήρξε καθοριστική για την ιταλική τέχνη του 15ου αιώνα, καθώς υπό την εποπτεία του Μπρουνελλέσκι τελέστηκαν οι μετρήσεις του Πανθέου και άλλων Ρωμαϊκών κτηρίων. Τόσο τα αρχιτεκτονήματα του Μπρουνελλέσκι, όσο και τα γλυπτά του Ντονατέλλο, θεωρούνται υψηλή έκφραση του πνεύματος της εποχής τους, επηρεάζοντας τους μετέπειτα καλλιτέχνες.

Στη Φλωρεντία

Ως βοηθός του Γκιμπέρτι, ο Ντονατέλλο συνεισέφερε στη δημιουργία των γλυπτών που απεικονίζουν τους προφήτες, στη βόρεια πύλη του Βαπτιστηρίου της Μητρόπολης της Φλωρεντίας. Περί τα 1409-1411 εργάστηκε στο κολοσσιαίο άγαλμα του "Αγίου Ιωάννη του Ευαγγελιστή", το οποίο μέχρι το 1588 ήταν τοποθετημένο σε εσοχή της πρόσοψης του παλαιού καθεδρικού ναού· πλέον βρίσκεται στο Museo dell'Opera del Duomo (Μουσείο Έργων του Καθεδρικού Ναού). Το εν λόγω έργο σηματοδοτεί το τέλος της Γοτθικής τεχνοτροπίας, προσεγγίζοντας στοιχεία του αναγεννησιακού νατουραλισμού και ουμανισμού. Πολλά στοιχεία του, όπως το πρόσωπο, οι ώμοι και ο κορμός, διέπονται από το παλαιό ύφος, ενώ τα χέρια και οι πτυχώσεις του ενδύματος τείνουν στο ρεαλιστικό ύφος.

Τα επόμενα χρόνια ο Ντονατέλλο εργάζεται πάνω σ' ένα γλυπτό του Αγίου Μάρκου, για τη Φλωρεντινή εκκλησία του Orsanmichele, ενώ το 1417 ολοκληρώνει το γλυπτό του Αγίου Γεωργίου για την Αδελφότητα των Κατασκευαστών Πανοπλιών. Το κομψό ανάγλυφο που αναπαριστά τον "Άγιο Γεώργιο και τον Δράκο" στη βάση του γλυπτού αποτελεί έξοχο δείγμα της τεχνοτροπίας schiacciato (πολύ αβαθές ανάγλυφο), με εμφανή την προοπτική στο κέντρο του.

Έργο του 1423 είναι ο "Άγιος Λουδοβίκος της Τουλούζης", το οποίο σήμερα στεγάζεται στο Μουσείο της Σάντα Κρότσε. Για το ίδιο έργο Ντονατέλλο είχε επίσης σκαλίσει ένα βάθρο, το οποίο όμως πωλήθηκε το 1460 για να φιλοξενήσει τη "Δυσπιστία του Αγ. Θωμά", έργο του Αντρέα ντελ Βερρόκκιο.

Μεταξύ του 1415 και 1426 ο Ντονατέλλο κατασκεύασε πέντε αγάλματα για το καμπαναριό της Σάντα Μαρία ντελ Φιόρε στη Φλωρεντία, τον καθεδρικό ναό δηλαδή (Ντουόμο) της πόλης. Τα έργα αυτά αποτελούνται από τον "Άμουσο Προφήτη", τον "Προφήτη με γενειάδα" (αμφότερα του 1415), τη "Θυσία του Ισαάκ" (1421), τον "Αββακούμ" (1423-1425) και τον "Ιερεμία" (1423-1426)· κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η κλασική φιγούρα του ρήτορα, ενώ ενσωματώνουν έντονα στοιχεία που συνήθως βρίσκονται σε πορτραίτα. Από τα τέλη του 1420 σώζεται το ανάγλυφο Pazzi Madonna, που βρίσκεται πλέον στο Βερολίνο, ενώ έργο του 1425 είναι ο "Εσταυρωμένος" της Σάντα Κρότσε: εδώ, ο ρεαλισμός έχει την τιμητική του, καθώς ο Ιησούς απεικονίζεται με ανάγλυφα τα συναισθήματα της αγωνίας, τα μάτια και το στόμα είναι χαρακτηριστικά μισάνοιχτα, ενώ το σώμα έχει συστραφεί σε μια άχαρη στάση.

Περί τα 1425-1427 ο Ντονατέλλο συνεργάζεται με τον Μικελότσο στην κατασκευή ενός επιτύμβιου μνημείου για τον Αντίπαπα Ιωάννη ΚΓ΄, το οποίο στεγάζεται στο Φλωρεντινό Βαπτιστήριο: από τη σύνθεση, αναγνωρίζεται ως έργο του Ντονατέλλο το σώμα του αποθανόντα, φτιαγμένο από μπρούτζο και τοποθετημένο σε επικλινή θέση. Το 1427, ολοκληρώνει στην Πίζα ένα μαρμάρινο ανάγλυφο για το επιτύμβιο μνημείο του Καρδιναλίου Ραϊνάλντο Μπρανκάτσι, που βρίσκεται στην εκκλησία του Sant'Angelo a Nilo, στη Νάπολη. Της ιδίας περιόδου είναι και το ανάγλυφο "Το δείπνο του Ηρώδη" και τα αγάλματα της "Πίστεως" και της "Ελπίδος" για το Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννου στη Σιένα. Η κύρια τεχνοτροπία που χαρακτηρίζει το ανάγλυφο είναι το λεγόμενο stiacciato, ενώ οι μορφές στο προσκήνιο είναι κατασκευασμένες σε τεχνοτροπία basso rilievo.