Γεννήθηκε στο Οίτυλο της Μάνης. Η ακριβής χρονολογία γεννήσεως δεν είναι γνωστή, υπολογίζεται μεταξύ των ετών 1780-1785. Απεβίωσε "πλήρης ημερών" το έτος 1858.
Οικογένεια
Ήταν γόνος της οικογένειας των Στεφανόπουλων, των οποίων η καταγωγή είναι, από τον διαφυγόντα στη Μάνη, Νικηφόρο, γιό του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Δαβίδ Κομνηνού. Το 1675 αυτή η οικογένεια αναγκάστηκε να ξεριζωθεί από το Οίτυλο λόγω των διαφορών της με την άλλη ισχυρή οικογένεια του Λυμπεράκη Γερακάρη. Από την οικογένεια των Στεφανόπουλων άλλοι βρέθηκαν στην Κέρκυρα, άλλοι στη Γένοβα, άλλοι στην Κορσική και άλλοι στη Μεσίνα της Σικελίας. Από τους Στεφανόπουλους της Μεσίνας, λέει η παράδοση αυτής της οικογένειας, αρκετοί γύρισαν στο Οίτυλο.
Ο Ηλίας φαίνεται πολύ πιθανόν ότι το παρωνύμιο Τσαλαφατίνος ή Τζαλαφατίνος, το πήρε από μικρός λόγω του ενθουσιώδους και ορμητικού χαρακτήρα του (στη Μάνη τσαλαφός σημαίνει απερίσκεπτος, επιπόλαιος). Μεγαλώνοντας όμως μετέτρεψε το επώνυμό του σε Σαλαφατίνος.
Ο παππούς του είχε συνδεθεί με στενό δεσμό φιλίας προς την οικογένεια των Μαυρομιχαλαίων, η οποία διαδέχθηκε Στεφανόπουλους και Γερακάρηδες στην ντόπια επιρροή. Τον πολιτικό και φιλικό αυτό δεσμό, διατήρησε ο πατέρας του, συνέχισε δε και ο Ηλίας.
Ο Σαλαφατίνος δεν έμαθε γράμματα. Η πίστη του όμως, η ανδρεία, η σύνεση και η οικογενειακή του αίγλη ώθησαν τον Πετρόμπεη να τον κατατάξει στην πρώτη γραμμή των αξιωματικών του. Έφυγε για τη δοξολογία έναρξης της επαναστάσεως στην Αρεόπολη στις 17 Μαρτίου 1821. Μετά την Αρεόπολη, μπαίνει μαζί με τον Ηλία Μαυρομιχάλη πρώτος στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου. Ο Μαυρομιχάλης σκοτώθηκε στην Εύβοια το 1822.
Στις 25 Μαρτίου φεύγει για το Λεοντάρι Μεγαλοπόλεως. Παίρνει μέρος στη μάχη της Καρύταινας την 1η Απριλίου που έληξε με ήττα των Ελλήνων. Από τις 4 Απριλίου είναι μαζί με άλλους 38 Μανιάτες υπό τις διαταγές του Κανέλλου Δεληγιάννη και κάνει στρατολογία στα χωριά της Γορτυνίας. Λίγο μετά φεύγει και πάει στο φρούριο του Άργους με σκοπό να αμυνθεί στον Κεχαγιάμπεη, που κατεβαίνει με βοήθεια για την Τριπολιτσά. Υποχωρεί όμως και πάει στη Βυτίνα. Μαθαίνει για την πολιορκία που κάνουν οι Τούρκοι στο Λεβίδι και φεύγει για κει, κερδίζοντας την πρώτη νίκη του Αγώνα στις 14 Απριλίου. Παίρνει μέρος στη μάχη της Συλίμνας στις 18 Απριλίου, στο Βαλτέτσι στις 13-15 Μαΐου, στη μάχη του Θάνα στις 3 Μαΐου και σώζει τη ζωή του Γιώργου Μαυρομιχάλη. Αμέσως μετά φεύγει για τη Ρούμελη να δώσει βοήθεια στον Ανδρούτσο. Πολεμά στη Σούρπη στις 11 Ιουνίου και ηττημένος φεύγει για το Κριεκούκι. Μετακινείται μεταξύ Δερβενιών – Κάζας - Κριεκουκίου και αμύνεται στους πασάδες Κιοσέ Μεχμέτ και Ομέρ Βρυώνη. Δίνει μάχη στο Κριεκούκι και μετά στο μοναστήρι του Οσίου Μελετίου, αλλά δεν μπορεί να νικήσει.
Επιστρέφει στην Τρίπολη και συμμετέχει στην κατάληψη της στις 23 Σεπτεμβρίου. Βοηθά να μεταφερθούν τα χαρέμια στην Κόρινθο και παραμένει στην πολιορκία της Ακροκορίνθου. Φεύγει όμως για την Αθήνα και παίρνει μέρος σε δύο απόπειρες κατάληψης της Ακρόπολης. Στις αρχές του 1822 ακολουθεί τον Ηλία Μαυρομιχάλη στην Εύβοια. Δεν ήταν στη μάχη της Σπλάντζας Ηπείρου στις 4 Ιουλίου 1822, όπως γράφουν μερικοί συγγραφείς, γιατί φύλαγε τα στενά της Μεγαρίδας από τη στρατιά του Δράμαλη. Μάχεται στις Μύγες στις 8 Ιουλίου 1822 με 13 μόνο Μανιάτες. Φεύγει για το Άργος και ο Δράμαλης έρχεται πίσω του. Πολεμά στο φρούριο του Άργους, καίει σπαρτά στο Κουτσοπόδι, πολεμά στα Δερβενάκια στις 26 Ιουλίου, αποκρούει τους εχθρούς στην Κλένια Κορινθίας στις 12 Αυγούστου. Μετά τη συντριβή του Δράμαλη πάει στην πολιορκία του Ναυπλίου. Πολεμά στο Κούτζι και στη Δαλαμανάρα στις 12 Σεπτεμβρίου.
Πάει με τον Πετρόμπεη στο Μεσολόγγι και συντρίβει τους Τούρκους τα Χριστούγεννα τον 1822. Γυρίζει στο Μοριά. Αποκρούει τον Λουμπούτ πασά στην Αθήνα στις 27 Αυγούστου 1823. Πολιορκεί την Κορώνη τον Φλεβάρη τον 1824. Ακροβολίζεται και πολεμάει στο Μανιάκι στις 20 Μαΐου 1825. Αμύνεται στην Καλαμάτα και στη Δραμπάλα στις 5 Ιουνίου 1825. Πιθανότατα δεν ήταν στη μάχη της Βέργας στις 22 Ιουνίου 1826 και συμμετέχει στη νίκη κατά του Ιμπραήμ και των Αιγυπτίων του στον Πολυτζάραβο στις 28 Αυγούστου 1826.
Όταν τον Ιούνιο του 1823 η Πατρίδα ευγνωμονούσα, για τις μέχρι τότε υπηρεσίες του, του προσέφερε 2000 γρόσια, αυτός αρνήθηκε να τα πάρει λέγοντας ότι δεν τα θέλει «γιατί η Πατρίδα είναι πιο φτωχή». Του προσφέρουν τον βαθμό τον αντιστράτηγου. Τον αρνείται λέγοντας ότι «το στάδιον τον Αγώνα είναι εισέτι ανοικτόν και όστις δεν αγωνισθεί μέχρι τέλους, παρανόμως και ακαίρως αξιούται».
Ο Ηλίας Σαλαφατίνος πέθανε στις 15 Νοεμβρίου 1858 στο σπίτι του Αναστάση Μαυρομιχάλη στην Αθήνα. Κηδεύτηκε στο ναό της αγίας Ειρήνης της τότε Μητροπόλεως Αθηνών. «Απεβίωσεν πλήρης ημερών ο συναθλητής του Πέτρου Μαυρομιχάλη, ο Ηλίας Τσαλαφατίνος, και αείποτε διαπρέψας επί ανδρεία και φιλοπατρία και απλότητι αρχαική» έγραψε ο Παν. Σούτσος.
0 Σχόλια