Ο Γιόχαν Άνταμ Βάισχαουπτ (Johann Adam Weishaupt, 6 Φεβρουαρίου 1748 – 18 Νοεμβρίου 1830 ) ήταν Γερμανός φιλόσοφος και ιδρυτής της μυστικής εταιρείας Τάγμα των Ιλλουμινάτων.
Το Μάιο του 1776 ο Άνταμ Βάισχαουπτ ίδρυσε τους "Illuminati" στο Ελεκτοράτο της Μπαβαρίας. Υιοθέτησε το όνομα «Αδελφός Σπάρτακος» μέσα στο Τάγμα. Οι σκοποί του Τάγματος δεν είναι γνωστοί και οι αναφορές ποικίλουν από εγκυκλοπαίδεια σε εγκυκλοπαίδεια.
Η Καθολική εγκυκλοπαίδεια θεωρεί ότι το Τάγμα δεν διέθετε δημοκρατικές εσωτερικές διαδικασίες ισότητας αλλά ότι προσπαθούσε να προωθήσει τις ιδέες της ισότητας και της ελευθερίας σε όλη την κοινωνία, ενώ άλλοι, όπως το Collier's, ανέφεραν ότι ο σκοπός του ήταν να καταπολεμήσει τη θρησκεία και να καλλιεργήσει τον ορθολογισμό στη θέση τη.
Κατά την καθολική εγκυκλοπαίδεια η μυστική εταιρεία ήταν ένα περίπλοκο δίκτυο κατασκοπείας και αντικατασκοπείας. Κάθε απομονωμένος πυρήνας μυημένων αναφερόταν σε έναν ανώτερο, ιεραρχικά, τον οποίο δεν γνώριζε. Τούτη την δομή ακολούθησαν ουσιαστικά μεταγενέστερες ομάδες.
Ο Βάισχαουπτ μυήθηκε στη Τεκτονική Στοά "Theodor zum guten Rath", στο Μόναχο το 1777. Το εγχείρημά του για «τη φώτιση, τον διαφωτισμό της κατανόησης με τον ήλιο της λογικής και τη διάλυση του νέφους της δεισιδαιμονίας και της προκατάληψης» δεν ήταν καλοδεχούμενη μεταρρύθμιση. Χρησιμοποίησε τον Ελευθεροτεκτονισμό για να στρατολογήσει μέλη για τη μυστική του εταιρεία, με στόχο την «τελειοποίηση της ανθρώπινης φύσης» μέσω της επανεκπαίδευσης μιας κοινοτικής κατάστασης σε ισορροπία με τη φύση, ελεύθερη από κυβερνήσεις και θρησκείες. Παρουσιάζοντας το σύστημα τους ως καθαρά Τεκτονικό, ο Άνταμ Βάισχαουπτ και ο Άντολφ Φράιχερ Νίγκε, που οργάνωσε την τελετουργική δομή του Τάγματος, έδωσαν ώθηση και επέκτειναν τη μυστική εταιρεία.
Αντίθετα προς τη ρήση του Ιμμάνουελ Καντ ότι ο διαφωτισμός (και το Τάγμα του Βάισχαουπτ ήταν ουσιαστικά έκφραση του κινήματος του διαφωτισμού) ήταν «το πέρασμα από τον αυτοεπιβαλλόμενη ανωριμότητα με την τόλμη της χρήσης της ατομικής λογικής, χωρίς την καθοδήγηση οποιουδήποτε» στο Τάγμα των Ιλλουμινάτων ήταν προδιαγεγραμμένη η εκπαίδευση που ακολουθούσαν τα μέλη. Ο Βόλφγκανγκ Ρίντελ σχολίασε ότι αυτή η προσέγγιση του διαφωτισμού ή της φώτισης συνιστούσε διαστρέβλωση της καντιανής αρχής του Διαφωτισμού. Ο Ρίντελ γράφει: 'Η ανεξαρτησία σκέψης και κρίσης που απαιτούνται από τον Καντ... απαγορευόταν από του κανόνες και τους κανονισμούς του Τάγματος των Ιλλουμινάτων. Εδώ ο διαφωτισμός γίνεται υπό την καθοδήγηση άλλων, δηλαδή των Ανώτερων [του Τάγματος].
Ο ριζοσπαστικός ορθολογισμός και το λεξιλόγιο του Βάισχαουπτ δε θα μπορούσε να πετύχει. Κείμενα που κατασχέθηκαν το 1785 ερμηνεύτηκαν ως στασιαστικά, και η εταιρεία εξορίστηκε από την κυβέρνηση του Καρλ Θίοντορ, Ελέκτορα της Μπαβαρίας το 1785. Ο Βάισχαουπτ έχασε τη θέση του στο πανεπιστήμιο του Ίνγκολστατ και έφυγε από την Μπαβαρία
0 Σχόλια