Το γονίδιο της εξυπνάδας

Τις καλύτερες μέχρι σήμερα ενδείξεις ότι ένα και μόνο γονίδιο μπορεί να επηρεάσει -έστω και λίγο- τον δείκτη νοημοσύνης και το μέγεθος του εγκεφάλου ενός ανθρώπου, βρήκε μια μεγάλη διεθνής ερευνητική ομάδα, που πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη, μέχρι σήμερα, μελέτη σε αριθμό εγκεφάλων και η οποία πιθανώς ανοίγει τον δρόμο για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων.
 Το γονίδιο φαίνεται να αυξάνει τονδείκτηνοημοσύνης (IQ) ενός ανθρώπου κατά 1,3 έως 2,6 μονάδες κατά μέσον όρο, καθώς και τον όγκο του εγκεφάλου του κατά 0,58% ή περίπου εννιά κυβικά εκατοστά (δύο κουταλάκια του γλυκού παραπάνω εγκεφαλικός ιστός!).

Η ανακάλυψη μπορεί να εξηγεί γιατί μερικοί άνθρωποι είναι πιο έξυπνοι από τους άλλους, αν και η νοημοσύνη θεωρείται δεδομένο ότι επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, πέρα από τους γενετικούς, όπως η οικογενειακή ανατροφή, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, η διατροφή, η σωματική άσκηση κ.α.
Κι άλλες έρευνες στο παρελθόν έχουν συσχετίσει ορισμένα γονίδια με τη νοημοσύνη, αλλά αυτή είναι η πρώτη φορά που ένα γονίδιο συσχετίζεται απευθείας με το μέγεθος του εγκεφάλου και, κατ΄ επέκταση, με την εξυπνάδα.
Οι μεγαλύτεροι εγκέφαλοι ευνοούν τη μεγαλύτερη νοημοσύνη και η σταδιακή συρρίκνωση του εγκεφάλου λόγω ηλικίας συνδέεται με την εμφάνιση άνοιας και άλλων διαταραχών όπως το Αλτσχάιμερ, ο αυτισμός, η κατάθλιψη, η διπολική διαταραχή και η σχιζοφρένεια, σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο.

Οι ερευνητές, που δημοσίευσαν τη σχετική μελέτη στο περιοδικό γενετικής «Nature Genetics», σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο και το «New Scientist», έψαχναν να βρουν γενετικές αιτίες για τις εγκεφαλικές παθήσεις.
Μεταξύ άλλων, εντόπισαν το γονίδιο HMGA2 στο χρωμόσωμα 12, μία μικρή μετάλλαξη του οποίου (σε ένα μόνο «γράμμα» του γενετικού κώδικα) συναντάται συστηματικά στους ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερο εγκέφαλο και υψηλότερες επιδόσεις στα τεστ νοημοσύνης. Το συγκεκριμένο γονίδιο στο παρελθόν είχε συσχετισθεί με το ύψος των ανθρώπων.

Όπως είπε ο επικεφαλής της έρευνας, μία και μόνο παραλλαγή του επιστήμονας έκανε λόγο για «γονίδιο της νοημοσύνης» και εκτίμησε ότι και άλλα παρόμοια γονίδια, ίσως εκατοντάδες, μπορεί να ανακαλυφθούν στο μέλλον ότι επίσης επηρεάζουν την εξυπνάδα.
«Είναι παράξενο», όπως ανέφερε. «Δεν θα περίμενε κανείς ότι κάτι τόσο απλό, όσο μία μικρή αλλαγή στο γενετικό κώδικα, θα μπορούσε να εξηγήσει διαφορές στη νοημοσύνη σε παγκόσμιο επίπεδο».

Οι ερευνητές (207 από 100 πανεπιστήμια και ινστιτούτα διεθνώς), που συνεργάστηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Αίνιγμα», μελέτησαν με τεχνικές λειτουργικής μαγνητικής απεικόνισης (fMRI) τους εγκεφάλους εθελοντών και, παράλληλα, πήραν δείγματα DNA από περισσότερα από 21.000 άτομα από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Αυστραλία.
 Όσοι άνθρωποι είχαν κληρονομήσει από έναν ή και τους δύο γονείς τους τη μικρή μετάλλαξη στο γενετικό υλικό τους (περίπου το ένα τέταρτο του πληθυσμού), είχαν κατά μέσον όρο υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης (1,3 έως 2,6 μονάδες) από τους υπόλοιπους.
Το ερώτημα είναι κατά πόσο θα μπορούσαν μελλοντικά να υπάρξουν φάρμακα που να ρυθμίζουν το εν λόγω «γονίδιο της εξυπνάδας» και, κατά συνέπεια, το μέγεθος του εγκεφάλου ενός ανθρώπου. Κάτι τέτοιο ίσως να είχε ευεργετική επίδραση, καθώς θα μείωνε τον κίνδυνο για την εμφάνιση διαφόρων διαταραχών ανάπτυξης και λειτουργίας του εγκεφάλου.

Γνωστός καθηγητής νευροψυχολογίας του πανεπιστημίου Χάρβαρντ σχολίασε ότι «το εύρημα είναι σημαντικό, αν όντως ευσταθεί», και πρόσθεσε ότι δείχνει πως η νοημοσύνη εξαρτάται από έναν μεγάλο αριθμό γονιδίων, το καθένα από τα οποία έχει μικρή μόνο επίδραση.