Από την ώρα που ερχόμαστε στη ζωή ως την ώρα που αποχωρούμε, δεν μένουμε στιγμή μόνοι μας. Μας ακολουθεί ένα πλήθος μικροοργανισμών τόσο μεγάλο που, αν οι αριθμοί έχουν κάποια σημασία, μοιάζει να είμαστε το όχημα μεταφοράς τους! Πάρτε για παράδειγμα το ανθρώπινο γαστρεντερικό σύστημα: εκεί φιλοξενούνται πάνω από 10 τρισεκατομμύρια μονοκύτταροι μικροοργανισμοί (βακτήρια και μύκητες), ενώ το σύνολο των κυττάρων του ανθρωπίνου σώματος είναι γύρω στο 1 τρισεκατομμύριο.
Με άλλα λόγια, μόνο τα κύτταρα της εντερικής χλωρίδας μας είναι 10 φορές περισσότερα από τα δικά μας. Αν σε αυτά προσθέσουμε τους μικροοργανισμούς που φιλοξενούμε στο δέρμα, στα μάτια, στους πνεύμονές μας και σε όλα τα υπόλοιπα όργανά μας, αντιλαμβάνεται κανείς πως τίποτε απ’ ό,τι μας συμβαίνει δεν είναι ανεξάρτητο από την ύπαρξη των αόρατων συντρόφων μας.
Οι επιστήμονες έχουν βαφτίσει το σύνολο των μικροοργανισμών που φιλοξενεί ο καθένας από εμάς με το όνομα «μικροβίωμα» και δεν είναι υπερβολή να πούμε πως πριν από δύο δεκαετίες δεν είχαν ιδέα για την ύπαρξή του!
Ακόμη και σήμερα όμως που κανένας δεν αμφισβητεί τη σημασία του στην ανθρώπινη φυσιολογία και παθολογία, οι γνώσεις μας παραμένουν περιορισμένες, καθώς είναι αδύνατον να ταυτοποιηθούν όλοι οι μικροοργανισμοί που το αποτελούν. Αυτό που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι αρχίζουμε να αποκτούμε το μικροβίωμα μας κατά τη στιγμή της γέννησής μας.
Όταν αφήνουμε το αποστειρωμένο περιβάλλον της μήτρας, κληρονομούμε αρχικά τη μικροβιακή χλωρίδα του μητρικού κόλπου, ενώ κατά τη διάρκεια των επόμενων ημερών δεχόμαστε έναν μικροβιακό καταιγισμό. Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι η δημιουργία του μικροβιώματός μας ολοκληρώνεται περίπου με τη συμπλήρωση των δύο πρώτων χρόνων της ζωής μας.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι το μικροβίωμα του καθενός είναι μοναδικό και εξαρτάται από τις συνθήκες στις οποίες μεγαλώνει. Από τα πλέον μελετημένα είναι το γαστρεντερικό μικροβίωμα, το σύνολο δηλαδή των μικροοργανισμών που κατοικούν στο ανθρώπινο γαστρεντερικό σύστημα. Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν επακριβώς την ταυτότητα του κάθε μικροοργανισμού που φιλοξενείται εκεί. Χάρη όμως σε προηγμένες τεχνικές ποσοτικής και ποιοτικής ανάλυσης, μπορούν να γνωρίζουν τις οικογένειες στις οποίες ανήκουν οι μικροοργανισμοί αυτοί.
Ο πολύτιμος σύμμαχός μας
Όσο για το τι μπορούν να κάνουν, αξίζει να σημειώσουμε ότι στην πλειονότητά τους είναι σύμμαχοί μας, καθώς μας βοηθούν να διασπάσουμε τις τροφές που καταναλώνουμε, αλλά και μας προστατεύουν από τους βλαβερούς μικροοργανισμούς, καθώς τους κρατούν υπό έλεγχο. Είναι προφανές ότι το γαστρεντερικό μικροβίωμα συνδέεται άμεσα με τη διατροφή. Χαρακτηριστικό είναι το εύρημα ότι ομοζυγωτικά δίδυμα ανέπτυξαν εντελώς διαφορετική εντερική χλωρίδα όταν το ένα από αυτά τρεφόταν με μητρικό γάλα, ενώ το άλλο με γάλα σε σκόνη. Από την εγκατάστασή του και μετά, το μικροβίωμα έχει την τάση να παραμείνει δυναμικά σταθερό, καθώς προσαρμόζεται στις συνθήκες της ζωής μας και στη διατροφή μας. Αυτό που είναι σημαντικό να αντιληφθούμε είναι η σημασία του γαστρεντερικού μικροβιώματός μας στην υγεία μας.
Φροντίζουμε για να έχουμε
Η ανάπτυξη του ανοσοποιητικού συστήματός μας κατά τα πρώτα στάδια της ζωής μας, αλλά και η καλή λειτουργία του στη συνέχεια, είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με την καλή λειτουργία του εντέρου και η καλή λειτουργία του εντέρου είναι σε άμεση συνάρτηση με το μικροβίωμα που φιλοξενείται εκεί. Με άλλα λόγια, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την καλή μας υγεία, θα πρέπει να φροντίσουμε το μικροβίωμα μας. Αλλά πώς;
Αν υπάρχει ένα και μοναδικό πράγμα το οποίο θα μπορούσε να μας διαφυλάξει από την αλόγιστη καταστροφή του μικροβιώματός μας αυτό είναι η αποχή μας από τα αντιβιοτικά ειδικά όταν δεν συντρέχει σοβαρός λόγος. Τα αντιβιοτικά που μας χορηγούνται δεν σκοτώνουν ποτέ μόνο τον παθογόνο μικροοργανισμό που μας έκανε να αρρωστήσουμε. Σκοτώνουν ολόκληρες ομάδες μικροοργανισμών με κοινά χαρακτηριστικά. Ετσι, μαζί με τον «κακό» μικροοργανισμό, απαλλασσόμαστε και από πολλούς άλλους, γεγονός που διαταράσσει την ισορροπία του μικροβιώματός μας. Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνουν τα αντιβιοτικά είναι να δίνουν μια ευκαιρία στους μικροοργανισμούς που είναι ανθεκτικοί σε αυτά να πολλαπλασιαστούν, καθώς η μαζική θανάτωση των ευαίσθητων στα αντιβιοτικά μικροοργανισμών τούς αφήνει ζωτικό χώρο. Φυσικά, όταν υπάρχει σοβαρός λόγος, θα λάβουμε αντιβιοτικά. Κανένας γιατρός δεν θα άφηνε μια σοβαρή λοίμωξη του αναπνευστικού να γίνει πνευμονία για να μη διαταράξει το εντερικό μικροβίωμα του ασθενούς! Αλλά από εκεί ως το να παίρνουμε αντιβιοτικά καλού-κακού υπάρχει μεγάλη απόσταση. Και στην πλειονότητα των περιπτώσεων δεν είναι καλού-κακού, είναι κακού, αφού καταλήγουμε να καλλιεργούμε μέσα μας βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά.
Κι όμως συμβαίνει
Το πόσο σημαντικό για την υγεία μας είναι το γαστρεντερικό μικροβίωμα αποδεικνύεται από το εξής: ασθενείς οι οποίοι υποφέρουν από εξαντλητικές διάρροιες εξαιτίας μικροβιακών λοιμώξεων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά θεραπεύονται με μεταμόσχευση κοπράνων! Ναι, καλά καταλάβατε! Εξειδικευμένες κλινικές πραγματοποιούν τη μεταφορά κοπράνων από υγιείς δότες σε ασθενείς οι οποίοι θεραπεύονται όταν η υγιής μικροβιακή χλωρίδα του δότη εγκαθίσταται στο έντερό τους.
Εν εξελίξει…
Η ερευνητική δραστηριότητα που αφορά τη μελέτη του γαστρεντερικού γονιδιώματος είναι ιδιαίτερα εκτενής. Μόνο τους τελευταίους μήνες έχουν προκύψει τα εξής:
Στα τέλη του Αυγούστου αμερικανοί ερευνητές του Πανεπιστημίου Ροκφέλερ πέτυχαν να τροποποιήσουν γενετικά συγκεκριμένη κατηγορία μικροοργανισμών του γαστρεντερικού συστήματος προκειμένου αυτά να παράγουν θεραπευτικές ουσίες. Όπως σημειώνεται στο σχετικό άρθρο τους, το οποίο δημοσιεύθηκε στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση «Nature», τα βακτήρια σχεδιάστηκαν να παράγουν μόρια τα οποία ο οργανισμός μας αξιοποιεί στον έλεγχο της όρεξης, αλλά και στον μεταβολισμό της γλυκόζης. Καθώς οι συγκεντρώσεις των μορίων αυτών είναι πολύ χαμηλές σε παχύσαρκους ασθενείς ή ασθενείς με μεταβολικές ασθένειες, οι ερευνητές ελπίζουν κάποια μέρα με τη βοήθεια της μικροβιακής χλωρίδας να θεραπεύουν ασθένειες όπως ο διαβήτης και η παχυσαρκία. Προς το παρόν πάντως απέδειξαν ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό σε πειραματόζωα.
Το στομάχι ελέγχει το μυαλό μας
Την αλληλεπίδραση της χλωρίδας του εντέρου και του εγκεφάλου κατέδειξαν πρόσφατα αμερικανοί ερευνητές του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Λος Αντζελες (UCLA). Ειδικότερα, οι επιστήμονες κατέδειξαν ότι σήματα που παράγονται από τον εγκέφαλο επιδρούν στη διαμόρφωση της εντερικής χλωρίδας, η οποία με τη σειρά της παράγει μόρια τα οποία επιδρούν στη διαμόρφωση της δομής του εγκεφάλου! Στην πραγματικότητα τα ευρήματα αυτά είχαν προκύψει από μελέτες σε πειραματόζωα, αλλά οι αμερικανοί επιστήμονες διαπίστωσαν ότι το ίδιο ισχύει και για τους ανθρώπους. Ειδικότερα, οι ερευνητές έκαναν χρήση εξελιγμένων απεικονιστικών μεθόδων του εγκεφάλου και μελέτησαν τα γονιδιώματα ατόμων που έπασχαν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Στη συνέχεια συνέκριναν τα ευρήματά τους με αντίστοιχα υγιών ατόμων. Διαπίστωσαν ότι οι ασθενείς με σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου που είχαν βιώσει ψυχικά τραύματα κατά την παιδική ηλικία είχαν εντελώς διαφορετικό μικροβίωμα από τα υγιή άτομα, αλλά και από άτομα με σύνδρομο που δεν είχαν υποστεί ψυχικά τραύματα. Το συμπέρασμα των επιστημόνων ήταν ότι ένα ιστορικό παιδικών τραυμάτων αλλάζει τη δομή του εγκεφάλου, ο οποίος αλλάζει το μικροβίωμα, το οποίο με τη σειρά του συντηρεί την ευαισθησία του εγκεφάλου σε εντερικά σήματα, συντηρώντας την ίδια την ασθένεια.
Συγκεκριμένα βακτήρια για καλύτερες αθλητικές επιδόσεις
Επίσης τον περασμένο Αύγουστο, κατά τη διάρκεια επιστημονικού συνεδρίου, ανακοινώθηκε μελέτη ερευνητών του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ σχετική με την επίδραση της εντερικής χλωρίδας στις αθλητικές επιδόσεις. Ούτε λίγο ούτε πολύ, οι επιστήμονες θέλησαν να εξετάσουν την εντερική χλωρίδα κορυφαίων αθλητών (κυρίως δρομέων και ποδηλατών) και να διερευνήσουν αν αυτή διαφέρει από εκείνη των κοινών θνητών. Μελετώντας αθλητές που προπονούνταν για τον μαραθώνιο της Βοστώνης αλλά και τους Ολυμπιακούς Αγώνες παρατήρησαν τα εξής: Πρώτον, η βακτηριακή χλωρίδα μεταβαλλόταν με βάση το παραγόμενο γαλακτικό οξύ (το μυϊκό μας σύστημα παράγει γαλακτικό οξύ όταν καταβάλλουμε έντονη προσπάθεια). Ετσι, η βακτηριακή χλωρίδα των κορυφαίων μαραθωνοδρόμων είχε προσαρμοστεί στον μεταβολισμό του γαλακτικού οξέος. Δεύτερον, η εντερική χλωρίδα των μαραθωνοδρόμων διέφερε από εκείνη των ποδηλατών και εμφάνιζε αυξημένη ικανότητα διάσπασης υδατανθράκων και ινών. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι μελλοντικά θα μπορέσουν να απομονώσουν τα βακτήρια που ευθύνονται για τις μεγάλες αθλητικές επιδόσεις με σκοπό να τα χορηγούν σε επίδοξους αθλητές ή και σε όποιον θα ήθελε να γυμναστεί κάπως αποτελεσματικότερα.
0 Σχόλια