Απρίλιος: λαογραφία - παροιμίες- έθιμα - τραγούδια

Απρίλιος, Απρίλης, Λαμπριάτης, Αγιογιωργίτης, Τιναχοκοφινίδης, Κερασάρης

Απρίλιος, Απρίλης, Λαμπριάτης, Αγιογιωργίτης, Τιναχοκοφινίδης, Κερασάρης

Η ονομασία του προέρχεται από το λατινικό ρήμα aperire, το οποίο σημαίνει: ανοίγω, και συνδέεται με το μήνα γιατί κατά τη διάρκειά του ανοίγουν τα λουλούδια.

Είναι μήνας της άνοιξης, που όλα στη φύση γελούν.

Σ αυτό βασίζεται η φράση που λέγεται στη Θράκη:

"Κατσούφιασε ο Απρίλης", σε κάποιον που θα τύχει να στέκεται σκυθρωπός.

Η λάμψη και η ομορφιά που σκορπίζει ο Απρίλης είναι επιφανειακά, γι αυτό δεν είναι η κατάλληλη εποχή συζύγου ή για αγορά ζώου.

Σχετικό γνωμικό λέει: "Να μη ζηλέψεις τη Λαμπρή γυναίκα και τον Απριλομάη φοράδα!".

Οι ξαφνικές ανοιξιάτικες φουρτούνες στη θάλασσα ήταν η αιτία που στη Σύμη των Δωδεκανήσων λέγεται το γνωμικό: "Τον Απριλομάη χηρεύγουν των κακών αντρών γυναίκες", διότι οι κλιματολογικές αυτές αλλαγές κόστιζαν τη ζωή σε πολλούς ναυτικούς.

Τον Απρίλιο αρχίζουν να σώνονται τα τρόφιμα που μαζεύτηκαν τον περασμένο χρόνο, κι έτσι τα σπίτια τινάζουν και αναποδογυρίζουν τα κοφίνια, μήπως και βρεθούν κρυμμένοι καρποί ανάμεσα στα καλάμια τους.

Από αυτή τη διαδικασία δόθηκε ένα ένα επίθετο στο μήνα αυτό. Ονομάστηκε Τιναχτοφοφινίδης!

Στην αρχαία Ελλάδα απακαλείτο Μουνυχιών.

Απριλιάτικα φρούτα, λαχανικά και ψάρια.

Τα τρόφιμα με αστερίσκο (*) βρίσκονται στην καλύτερή τους εποχή.

Φρούτα και λαχανικά:
Λεμόνια, μήλα, φράουλες, αγκινάρες *, αντίδια, αρακάς, βρούβες, καρότα *, κολοκύθια, κουνουπίδι, κρεμμύδι, λάχανο, μάραθος, μαρούλια *, πατάτες, παντζάρια, πικροράδικα, πράσα, ραδίκια, σέλινο, σπανάκι, σπαράγγια.

Ψάρια:
Τσιπούρα, σαργός, μπαρμπούνι, μουρμούρα, αθερίνα, γαλέος, γαύρος, ζαργάνα, κουτσομούρα, λούτσος, λυθρίνι, παλαμίδα, σαρδέλα, σαφρίδι, σκορπίνα, σκουμπρί, συναγρίδα, σφυρίδα, τόνος, φαγκρί, σπάρος, μένουλα, στήρα, ροφός, χέλι, χταπόδι, γαρίδες, καραβίδες, καλαμάρι, μύδια, στρείδια, αστακός.

* Ανθοκομία

Κλαδεύουμε ιβίσκους και βουκαμβίλιες. Κουρεύουμε και δίνουμε σχήμα σε μπορντούρες και φράχτες από λιγούστρα, ευώνυμα και βιβούρνα.

Ραντίζουμε τις τριανταφυλλιές με θειοχαλκίνη για τον περονόσπορο και θειαφασθένεια και μαλαθείο για τη μελίγκρα.

Σκαλίζουμε τον κήπο και τις γλάστρες. Μεταφυτεύουμε σε γλάστρες τα φυτά. Σπέρνουμε γαρύφαλλα, ήλιους, πετούνιες και πανσέδες.

* Λαχανοκομία

Φυτεύουμε ντομάτα, μελιτζάνα, κολοκυθάκια, καρπούζια, πεπόνια και πιπεριές. Μαζεύουμε πρώιμες αγκινάρες, κουκιά και μπιζέλια. Ετοιμάζουμε τις βραγιές για να σπείρουμε φασολάκια. Επίσης φυτεύουμε όψιμα μαρούλια στα ψυχρά και ορεινά μέρη.

* Για τους κυνηγούς:

Όπου νάναι θα φανούν τα τρυγόνια. Κατάλληλο νούμερο σκαγιών ανάλογα με το ύψος που
περνούν τα πουλιά είναι 5-8.

Στα περίχωρα των Αθηνών το μεγαλύτερο πέρασμα σημειώθηκε στις 25 του μηνός

Αλί στα Μαρτοκλάδευτα και τ' Απριλοσκαμένα. [δηλ. Το Μάρτη δεν πρέπει να γίνεται κλάδεμα και τον Απρίλη δεν πρέπει να σκάβουμε τη γη]

Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα τότε τ' αμπελοχώραφα χαίρονται τα καημένα.

Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σε εκείνον τον ζευγά που 'χει στη γη σπαρμένα.

Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης πέντε-δέκα, να ιδείς το κοντοκρίθαρο πώς στρίβει το μουστάκι, να ιδείς και τις αρχόντισσες πώς ψιλοκρισαρίζουν, να ιδείς και την φτωχολογιά πώς ψιλοκοσκινάει.

Αν κάνει ο Απρίλης δυο νερά κι ο Μάης άλλο ένα, χαρά στονε τον γεωργό που ‘χει πολλά σπαρμένα.

Αν κάνει ο Μάρτης τρία νερά κι ο Απρίλης άλλα δύο, να δεις του Μάρτη τα κουκιά, τ' Απρίλη τα σιταράκια, να δεις το γέρο- Κρίθαρο πώς τρέφει τη μουστάκα.

Απρίλης έχει τα χάδια κι ο Μάρτης τα δαυλιά.

Απρίλης φέρνει την δροσιά, φέρνει και τα λουλούδια.

Απρίλης, Μάης, κοντά ειν' το θέρος.

Ένας κούκος δε φέρνει την Άνοιξη.

Και τ' Απριλίου τις δεκαοχτώ, πέρδικα ψόφησε στ' αυγό. [δηλ. απ' το κρύο]

Ο Απρίλης έχει τ' όνομα κι ο Μάης τα λουλούδια.

Ο Απρίλης με τα λούλουδα κι ο Μάης με τα ρόδα.

Ο Απρίλης ο γρίλλης, ο Μάης ο πολυψωμάς. [δηλ. το μήνα Απρίλιο οι γεωργοί έχουν λίγες αγροτικές εργασίες ενώ τον Μάιο έχουν πολλές και χρειάζονται πολλά ψωμιά για τους εργάτες]

Ο Μάρτης έχει τ' όνομα, κι ο Απρίλης τα λουλούδια.

Σαν ρίξει ο Μάρτης μια βροχή κι Απρίλης άλλη μία, να δεις κουλούρες στρογγυλές και πίτες σαν αλώνι.

Τον Απρίλη και το Μάη κατά τόπους τα νερά.

Του Απρίλη η βροχή, κάθε σταγόνα και φλουρί.

Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.

Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια, και τ' Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια (του αργαλειού).

Των καλών ναυτών τα ταίρια τον Απριλομάη χηρεύουν.

Ως τ' Απριλιού τις δεκαοχτώ να 'χεις τα μάτια σου ανοιχτά. Περάσανε οι δεκαοχτώ, άραξε πάνω σ' ένα αυγό. [δηλ. Οι γεωργοί ανησυχούν για τον καιρό μέχρι τις 18 Απριλίου]