(γαλλικά: Victor Marie Vicomte Hugo, γαλλική προφορά: viktɔʁ maʁi yɡo,
25 Φεβρουαρίου 1802 – 22 Μαΐου 1885)
Το όνομα του φημισμένου Γάλλου συγγραφέα και διανοούμενου συνδέεται με τη Γαλλική Επανάσταση, αλλά και κάθε μορφής αγώνα καταπιεσμένων λαών, γινόμενος υπέρμαχος της κοινωνικής αλλαγής, της δικαιοσύνης και της ισότητας.
Ο κορυφαίος εκπρόσωπος του γαλλικού Ρομαντισμού, ο άνθρωπος που χάρισε στην ανθρωπότητα τους «Άθλιους», δεν χρειάζεται φυσικά συστάσεις, καθώς το όνομά του στέκει φάρος μεταξύ των κλασικών συγγραφέων. Ο ρομαντικός Ουγκό περιέγραψε γλαφυρά την πνευματική και υλική παρακμή μιας εποχής που στέναζε κάτω από τα δεσμά μιας ξεπερασμένης εξουσίας, παραμένοντας με το οικουμενικό του μήνυμα διαχρονικός.
Ταυτοχρόνως, υπήρξε και μεγάλος φιλέλληνας, πρόθυμος να συνταχθεί με κάθε αγώνα για ανεξαρτησία. Ο Ουγκώ κατηγόρησε ανοιχτά τον Έλγιν για την αρπαγή των μαρμάρων του Παρθενώνα, ισχυριζόμενος ότι «η πολιτιστική κληρονομιά ενός λαού δεν πρέπει να γίνεται κτήμα ενός άλλου».
Ο Βίκτωρ Μαρί Ουγκό γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1802 στην πόλη Μπεσανσόν της Γαλλίας ως το μικρότερο από τα τρία παιδιά της φαμίλιας του ναπολεόντειου στρατηγού Ζοζέφ Ουγκό, ενός ανθρώπου με βαθύτατα δημοκρατικά αισθήματα. Ως παιδί λοιπόν ο Ουγκό γίνεται μάρτυρας των ραγδαίων πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών του τόπου του, των εξελίξεων δηλαδή που ακολούθησαν τη Γαλλική Επανάσταση και θα μείνουν στην Ιστορία ως Α΄ Γαλλική Αυτοκρατορία, φέρνοντας τον Βοναπάρτη στον ηγεμονικό θρόνο της χώρας.
Οι πολιτικές ζυμώσεις και οι ιδεολογικές αντιπαλότητες της Γαλλίας αποτυπώθηκαν όμως και στην οικογενειακή στέγη, καθώς η μητέρα του, Σοφί, ήταν φιλομοναρχική και ευσεβής καθολική, πυροδοτώντας έτσι σφοδρές διαταραχές στην οικιακή γαλήνη. Εξαιτίας μάλιστα της εργασιακής φύσης του πατέρα, η φαμίλια μετακινείται συχνά από ένα μέρος στο άλλο, γεγονός που θα κάνει τον βενιαμίν της φαμίλιας να γνωρίσει τις αναταραχές από πρώτο χέρι και σε όλη τους τη ζοφερή έκταση.
Το 1803, η νέα απόσπαση του Ζοζέφ στην Ιταλία θα φέρει την οριστική ρήξη στο ζευγάρι, με τη μητέρα να επιστρέφει στην αριστοκρατική της οικογένεια στο Παρίσι και να αναλαμβάνει αποκλειστικά πια την ανατροφή των παιδιών. Κι έτσι η εκπαίδευση που θα λάβει ο Βίκτωρ και τα αδέλφια του θα τον μετατρέψουν προοδευτικά σε υπέρμαχο της μοναρχίας, της αριστοκρατίας και του κλήρου, κάτι που αντικατοπτρίζεται στα γραπτά της νιότης του.
Έχοντας ανακαλύψει το συγγραφικό του ταλέντο από νωρίς, ο νεαρός ποιητής Βίκτωρ Ουγκό, αντλώντας έμπνευση από το κίνημα του Ρομαντισμού, βάζει σκοπό να γίνει γνωστός στα λογοτεχνικά πράγματα της Γαλλίας. Ήρωάς του ο ιδρυτής του γαλλικού Ρομαντισμού και ένα από τα μεγάλα ονόματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, ο Σατωβριάνδος, ένας σφοδρός υπέρμαχος της δημοκρατίας που είχε εξοριστεί για τις πολιτικές του θέσεις. Και σε μια περίεργη τροπή της μοίρας, ο Ουγκό θα τον ακολουθούσε τόσο στη φήμη όσο και την εξορία.
Ο νεαρός ποιητής θαμπώνεται λοιπόν από τον Φρανσουά-Ρενέ ντε Σατομπριάν και δηλώνει: «Θέλω να είμαι ή Σατωβριάνδος ή τίποτα!». Η πρώτη ποιητική συλλογή του Ουγκό κυκλοφορεί το 1824, προοιωνίζοντας το μέλλον του στα λογοτεχνικά πράγματα της Γαλλίας. Κι έτσι σε ηλικία μόλις 20 ετών, ο νεαρός ποιητής βρίσκεται να λαμβάνει βασιλικό επίδομα από τον Λουδοβίκο ΙΗ΄, για να αφιερωθεί απερίσπαστος στο συγγραφικό του έργο.
Κι έτσι το δεύτερο ποιητικό του πόνημα, οι «Ωδές και Μπαλάντες», θα κυκλοφορήσει δύο χρόνια αργότερα, το 1826, εγκαθιδρύοντας τον φέρελπι συγγραφέα στο λογοτεχνικό στερέωμα της Γαλλίας ως μάστορα της λυρικής και δημιουργικής γραφής.
Ο Βίκτορ Ουγκό συνδέθηκε ερωτικά με την παιδική του φίλη Adele Foucher και παρά τις σφοδρές αντιρρήσεις της μητέρας του, συνέχισε να τη βλέπει κρυφά. Όταν λοιπόν η σκληροπυρηνική Σοφί πέθανε το 1821, ο δρόμος ήταν ανοιχτός για τον Ουγκό να κάνει τη σχέση του δημόσια.
Το ζευγάρι παντρεύεται την επόμενη χρονιά και το 1823 υποδέχεται τον πρώτο του γιο, ο οποίος θα πεθάνει ωστόσο σε παιδική ηλικία. Ο Ουγκό απέκτησε άλλα τέσσερα παιδιά και παρέμεινε στο πλευρό της συζύγου του μέχρι τον θάνατό της, το 1868…
Το 1829, ο Ουγκό δημοσιεύει το μυθιστόρημα «Η τελευταία μέρα ενός θανατοποινίτη», που βασιζόταν σε πραγματικά γεγονότα, το οποίο αποδεικνύεται εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία! Ο ίδιος φιγουράρει πια ως ανατόμος των κοινωνικών συνθηκών και μέγας πολέμιος της θανατικής ποινής.
Η πρώτη του μεγάλη επιτυχία όμως ως μυθιστορηματογράφος θα έρθει λίγο αργότερα, όταν θα χαρίσει στην ανθρωπότητα την «Παναγία των Παρισίων», η οποία δημοσιεύεται το 1831 και μεταφράζεται σχεδόν αμέσως σε πλήθος γλωσσών!
Ταυτοχρόνως, το βιβλίο μετατρέπει τον καθεδρικό ναό του Παρισιού, τη Νοτρ Νταμ, σε τουριστικό αξιοθέατο και καταλήγει σε μια ανανέωση του ενδιαφέροντος για την εκτίμηση αλλά και τη διατήρηση των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς…
Την ίδια εποχή, ο Ουγκό αρχίζει να δουλεύει πάνω στο σημαντικότερο έργο του, αυτό που θα τον εκτοξεύσει στη λογοτεχνική κορυφή των κλασικών συγγραφέων: «Οι Άθλιοι» χρειάστηκαν 17 σχεδόν χρόνια για να ολοκληρωθούν και εκδίδονται το 1872!
Το έργο συγκεντρώνει διθυραμβικές κριτικές και κάνει τον Ουγκό έναν ιδιαιτέρως πλούσιο άνθρωπο, με τον αντίκτυπό του στην ταραγμένη εποχή της Γαλλίας και τις κοινωνικές συγκρούσεις να παραμένει αξεπέραστος από λογοτεχνικό έργο.
Ταγμένος πλέον στα δημοκρατικά ιδεώδη και μεγάλος υπέρμαχος κάθε κινήματος ανεξαρτησίας στον πλανήτη, ο Ουγκό εκλέγεται το 1841 μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Τότε είναι που αρχίζει να δείχνει απαράμιλλο ενδιαφέρον για τα κοινά, όντας ανοιχτά υπέρ της δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Ο μεγάλος φιλέλληνας διατηρεί σχέσεις με την πνευματική ιντελιγκέντσια του τόπου μας και παραμένει στο πλευρό των αγωνιζόμενων Ελλήνων από το 1821 μέχρι και τον αγώνα της Κρήτης. Σε μήνυμά του προς τους σκλαβωμένους Κρήτες (1867), παρατηρεί: «Η Κρήτη είναι η Ελλάδα. Υπολογίζετε σε εμένα ως συγγραφέα και πολίτη ... Ανήκω στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία. Θα έδινα για την Ελλάδα τους στίχους μου, όπως ο Τυρταίος, και το αίμα μου, όπως ο Βύρωνας ... Η ιερή σας πατρίδα έχει την πιο βαθιά μου αγάπη. Σκέφτομαι την Αθήνα όπως σκέπτεται κανείς τον ήλιο». Και βέβαια υπογράφει: «Ο αδελφός σας, Βικτωρ Ουγκό»…
Το 1841, ο βασιλιάς Λουδοβίκος-Φίλιππος τον προάγει στο ανώτατο αξίωμα που θα μπορούσε να λάβει πολίτης (μέλος της Άνω Βουλής) και ο Ουγκό, ριζοσπάστης δημοκρατικός, καταφέρεται δημόσια κατά της θανατικής ποινής και της κοινωνικής αδικίας. Το ακτιβιστικό του έργο και η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα τον μετατρέψουν σε λαμπρή μορφή του πολιτικού κόσμου της χώρας, ενώ κατά την Επανάσταση του 1848 και την ανακήρυξη της Β΄ Γαλλικής Δημοκρατίας, ο Ουγκό θα βρεθεί στα κοινοβουλευτικά έδρανα ως βουλευτής του Παρισιού, τόσο στη Συντακτική όσο και τη Νομοθετική Συνέλευση!
Η πραξικοπηματική παλινόρθωση της μοναρχίας όμως το 1851 από τον Λουδοβίκο-Ναπολέοντα αναγκάζει τον ποιητή να αυτοεξοριστεί στα νησιά της Νορμανδίας, καθώς από την πρώτη στιγμή τού επιτέθηκε δημόσια με πύρινους λόγους! Σε κατάσταση εξορίας-αυτοεξορίας θα παραμείνει ο Ουγκό μέχρι το 1870, με τον λόγο του να ριζοσπαστικοποιείται ακόμα πιο πολύ στα 20 αυτά χρόνια, γεγονός που φανερώνεται στα καταγγελτικά μανιφέστα του για τον Ναπολέοντα Γ΄.
Παρά το γεγονός ότι τα αντιπολιτευτικά του έργα κατά της μοναρχίας απαγορεύονται και κατάσχονται, αυτό δεν θα τους στερήσει φυσικά τη δυνατότητα να γίνουν ανάρπαστα σε όλο τον κόσμο.
Το 1859, όταν δόθηκε χάρη σε όλους τους πολιτικούς εξόριστους του αυτοκρατορικού καθεστώτος, ο Ουγκό δεν επιστρέφει στη Γαλλία, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη ναπολεόντεια δυναστεία, και δηλώνει πως δεν θα γυρίσει στη χώρα του μέχρι να ανατραπεί η μοναρχία. Πράγμα που συμβαίνει τελικά με την Γ΄ Γαλλική Δημοκρατία και ο Ουγκό επιστρέφει θριαμβευτικά στη Γαλλία για να αναλάβει θέση βουλευτή στην Εθνοσυνέλευση…
Η τραγωδία και ο θάνατος
Ο Ουγκό κατεβαίνει στις δημοκρατικές εκλογές του 1872 και παρά το όνομα και το κύρος του, χάνει. Τότε είναι που τον χτυπά η τραγωδία, χάνοντας τη σύζυγό του το 1868, τη μακροχρόνια ερωμένη του το 1883 και δύο από τα παιδιά του (ένα τρίτο κλείστηκε σε άσυλο φρενοβλαβών).
Παρά τη συνεχώς επιδεινούμενη υγεία του, ο Ουγκό δεν εγκαταλείπει τη δημόσια ζωή και τους αγώνες και το 1876 εκλέγεται ισόβιο μέλος της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης. Και το 1881, όταν έκλεισε το 80ό έτος της ηλικίας του, τα γενέθλιά του γιορτάζονται με τη μεγαλύτερη παρέλαση που έγινε ποτέ στη Γαλλία για αντίστοιχο γεγονός. Ήταν πια ταυτισμένος με τη δημοκρατία, με την ίδια τη Γαλλία, τέτοιες ήταν οι τιμές που απολάμβανε. Εξάλλου το ομολογεί και ο ίδιος: «Δεν γνωρίζω πλέον το όνομά μου. Ονομάζομαι Πατρίδα».
Ο Βίκτωρ Ουγκό πέθανε στις 22 Μαΐου 1885, σε ηλικία 83 ετών. Ο θάνατός του έριξε τη σκιά του στη δημόσια ζωή του τόπου του και εκατομμύρια άνθρωποι έκλαψαν για τον χαμό του κορυφαίου συγγραφέα, του μεγάλου αυτού πολιτικού άντρα.
Ταυτοχρόνως, το βιβλίο μετατρέπει τον καθεδρικό ναό του Παρισιού, τη Νοτρ Νταμ, σε τουριστικό αξιοθέατο και καταλήγει σε μια ανανέωση του ενδιαφέροντος για την εκτίμηση αλλά και τη διατήρηση των μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς…
Την ίδια εποχή, ο Ουγκό αρχίζει να δουλεύει πάνω στο σημαντικότερο έργο του, αυτό που θα τον εκτοξεύσει στη λογοτεχνική κορυφή των κλασικών συγγραφέων: «Οι Άθλιοι» χρειάστηκαν 17 σχεδόν χρόνια για να ολοκληρωθούν και εκδίδονται το 1872!
Το έργο συγκεντρώνει διθυραμβικές κριτικές και κάνει τον Ουγκό έναν ιδιαιτέρως πλούσιο άνθρωπο, με τον αντίκτυπό του στην ταραγμένη εποχή της Γαλλίας και τις κοινωνικές συγκρούσεις να παραμένει αξεπέραστος από λογοτεχνικό έργο.
Ταγμένος πλέον στα δημοκρατικά ιδεώδη και μεγάλος υπέρμαχος κάθε κινήματος ανεξαρτησίας στον πλανήτη, ο Ουγκό εκλέγεται το 1841 μέλος της Γαλλικής Ακαδημίας. Τότε είναι που αρχίζει να δείχνει απαράμιλλο ενδιαφέρον για τα κοινά, όντας ανοιχτά υπέρ της δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Ο μεγάλος φιλέλληνας διατηρεί σχέσεις με την πνευματική ιντελιγκέντσια του τόπου μας και παραμένει στο πλευρό των αγωνιζόμενων Ελλήνων από το 1821 μέχρι και τον αγώνα της Κρήτης. Σε μήνυμά του προς τους σκλαβωμένους Κρήτες (1867), παρατηρεί: «Η Κρήτη είναι η Ελλάδα. Υπολογίζετε σε εμένα ως συγγραφέα και πολίτη ... Ανήκω στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία. Θα έδινα για την Ελλάδα τους στίχους μου, όπως ο Τυρταίος, και το αίμα μου, όπως ο Βύρωνας ... Η ιερή σας πατρίδα έχει την πιο βαθιά μου αγάπη. Σκέφτομαι την Αθήνα όπως σκέπτεται κανείς τον ήλιο». Και βέβαια υπογράφει: «Ο αδελφός σας, Βικτωρ Ουγκό»…
Το 1841, ο βασιλιάς Λουδοβίκος-Φίλιππος τον προάγει στο ανώτατο αξίωμα που θα μπορούσε να λάβει πολίτης (μέλος της Άνω Βουλής) και ο Ουγκό, ριζοσπάστης δημοκρατικός, καταφέρεται δημόσια κατά της θανατικής ποινής και της κοινωνικής αδικίας. Το ακτιβιστικό του έργο και η προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων θα τον μετατρέψουν σε λαμπρή μορφή του πολιτικού κόσμου της χώρας, ενώ κατά την Επανάσταση του 1848 και την ανακήρυξη της Β΄ Γαλλικής Δημοκρατίας, ο Ουγκό θα βρεθεί στα κοινοβουλευτικά έδρανα ως βουλευτής του Παρισιού, τόσο στη Συντακτική όσο και τη Νομοθετική Συνέλευση!
Η πραξικοπηματική παλινόρθωση της μοναρχίας όμως το 1851 από τον Λουδοβίκο-Ναπολέοντα αναγκάζει τον ποιητή να αυτοεξοριστεί στα νησιά της Νορμανδίας, καθώς από την πρώτη στιγμή τού επιτέθηκε δημόσια με πύρινους λόγους! Σε κατάσταση εξορίας-αυτοεξορίας θα παραμείνει ο Ουγκό μέχρι το 1870, με τον λόγο του να ριζοσπαστικοποιείται ακόμα πιο πολύ στα 20 αυτά χρόνια, γεγονός που φανερώνεται στα καταγγελτικά μανιφέστα του για τον Ναπολέοντα Γ΄.
Παρά το γεγονός ότι τα αντιπολιτευτικά του έργα κατά της μοναρχίας απαγορεύονται και κατάσχονται, αυτό δεν θα τους στερήσει φυσικά τη δυνατότητα να γίνουν ανάρπαστα σε όλο τον κόσμο.
Το 1859, όταν δόθηκε χάρη σε όλους τους πολιτικούς εξόριστους του αυτοκρατορικού καθεστώτος, ο Ουγκό δεν επιστρέφει στη Γαλλία, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τη ναπολεόντεια δυναστεία, και δηλώνει πως δεν θα γυρίσει στη χώρα του μέχρι να ανατραπεί η μοναρχία. Πράγμα που συμβαίνει τελικά με την Γ΄ Γαλλική Δημοκρατία και ο Ουγκό επιστρέφει θριαμβευτικά στη Γαλλία για να αναλάβει θέση βουλευτή στην Εθνοσυνέλευση…
Ο Ουγκό κατεβαίνει στις δημοκρατικές εκλογές του 1872 και παρά το όνομα και το κύρος του, χάνει. Τότε είναι που τον χτυπά η τραγωδία, χάνοντας τη σύζυγό του το 1868, τη μακροχρόνια ερωμένη του το 1883 και δύο από τα παιδιά του (ένα τρίτο κλείστηκε σε άσυλο φρενοβλαβών).
Παρά τη συνεχώς επιδεινούμενη υγεία του, ο Ουγκό δεν εγκαταλείπει τη δημόσια ζωή και τους αγώνες και το 1876 εκλέγεται ισόβιο μέλος της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης. Και το 1881, όταν έκλεισε το 80ό έτος της ηλικίας του, τα γενέθλιά του γιορτάζονται με τη μεγαλύτερη παρέλαση που έγινε ποτέ στη Γαλλία για αντίστοιχο γεγονός. Ήταν πια ταυτισμένος με τη δημοκρατία, με την ίδια τη Γαλλία, τέτοιες ήταν οι τιμές που απολάμβανε. Εξάλλου το ομολογεί και ο ίδιος: «Δεν γνωρίζω πλέον το όνομά μου. Ονομάζομαι Πατρίδα».
Ο Βίκτωρ Ουγκό πέθανε στις 22 Μαΐου 1885, σε ηλικία 83 ετών. Ο θάνατός του έριξε τη σκιά του στη δημόσια ζωή του τόπου του και εκατομμύρια άνθρωποι έκλαψαν για τον χαμό του κορυφαίου συγγραφέα, του μεγάλου αυτού πολιτικού άντρα.
0 Σχόλια