Είναι πλέον επιστημονικά εξακριβωμένο ότι ο ρόλος της διατροφής στην ανάπτυξη καρκίνου είναι ιδιαίτερα σημαντικός.
Μετά το κάπνισμα, η κακή διατροφή είναι πιθανότατα ο πιο καθοριστικός προδιαθεσικός παράγοντας ανάπτυξης καρκίνου.Υπολογίζεται ότι περίπου το 30-40% όλων των καρκίνων είναι σε θέση να προληφθούν μέσω της κατάλληλης διατροφής, της φυσικής δραστηριότητας και της διατήρησης υγιούς σωματικού βάρους.
Στις αναπτυγμένες χώρες, το κυρίαρχο διατροφικό πρότυπο με τις μεγάλες ποσότητες σε κρέας, λευκό αλεύρι και ζάχαρη αυξάνει τον κίνδυνο για αρκετές μορφές καρκίνου. Αντίθετα, διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, με υψηλή περιεκτικότητα σε αντιοξειδωτικές ουσίες και φυτικές ίνες συμβάλλει στην πρόληψη της εμφάνισης διαφόρων καρκίνων.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα σχετικών ερευνών, υπάρχουν τρόφιμα με ένα εξαιρετικό συνδυασμό ουσιών που επιδρούν προστατευτικά στον μεταβολισμό των κυττάρων, αποτρέποντας κατά αυτόν τον τρόπο την εμφάνιση καρκίνου. Πιο συγκεκριμένα, ακολουθούν στοιχεία για 11 τρόφιμα, που θεωρούνται ότι διαθέτουν τηνισχυρότερη αντικαρκινική δράση, σύμφωνα πάντα με τα πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα.
1. Ντομάτα.
Οι ντομάτες περιέχουν λυκοπένιο, ένα αντιοξειδωτικό που ελαττώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, του προστάτη, του παγκρέατος και του πεπτικού συστήματος.
Προϊόντα της ντομάτας, όπως ο ντοματοπολτός και το κέτσαπ, αποτελούν συμπυκνωμένες πηγές λυκοπενίου.
2. Μπρόκολο.
Ειδικά οι βλαστοί του μπρόκολου αποτελούν
εξαιρετική πηγή σουλφοραφάνης, ένα φυσικό φυτοχημικό συστατικό που υποστηρίζει την αντιοξειδωτική ικανότητα του οργανισμού μας.Εντοπίζεται στο μπρόκολο, το κουνουπίδι, το λάχανο, τα λαχανάκια Βρυξελλών και μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου, του στήθους και του δέρματος.
3. Φράουλα-Βατόμουρα.
Είναι πολύ πλούσια σε αντιοξειδωτικές ουσίες.
Το έντονο χρώμα τους οφείλεται σε φυτοχημικά που ονομάζονται ανθοκυανίνες.
Τα συστατικά αυτά είναι δραστικά αντιοξειδωτικά και προστατεύουν από μια ποικιλία μορφών καρκίνου συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του οισοφάγου και του παχέος εντέρου.
4. Σόγια.
Η σόγια είναι γνωστή για τις ισοφλαβόνες της και βοηθά στην προστασία από τον καρκίνο του στήθους και του προστάτη προστατεύοντας τα κύτταρά μας από την επιβλαβή δράση των οιστρογόνων.
Υπάρχουν πολλά είδη ισοφλαβονών στα προϊόντα σόγιας, αλλά ένα από αυτά, η γενιστεΐνη, μπορεί να αποτελεί την καλύτερη άμυνα ενάντια στην ανάπτυξη και εξάπλωση καρκινικών κυττάρων. Χρειάζεται προσοχή όμως γιατί η υπερκατανάλωση σόγιας μπορεί να οδηγήσει σε ορμονική ανισορροπία που μπορεί να έχει αντίθετα αποτελέσματα στην ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
5. Τσάι.
Το τσάι έχει κατεχίνες (ονομάζονται και πολυφαινόλες), που αποτελούν ισχυρά αντιοξειδωτικά κατά της ανάπτυξης καρκίνου. Οι κατεχίνες δρουν προλαμβάνοντας τη διχοτόμηση των καρκινικών κυττάρων και μπορούν να ελαττώσουν τον κίνδυνο για καρκίνο του ήπατος, του δέρματος, του στομάχου, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου και του παγκρέατος. Το πράσινο τσάι φημίζεται για το ισχυρότατο αντιοξειδωτικό του, την επιγαλλοκατεχίνη (EGCG), αλλά και το μαύρο τσάι έχει το δικό του οπλοστάσιο με αντικαρκινικά συστατικά.
6. Τα καρότα και όλα τα λαμπερού χρώματος λαχανικά, όπως οι κόκκινες και κίτρινες πιπεριές, η κολοκύθα αποτελούν εξαιρετικές πηγές β-καροτενίου, το οποίο είναι ένα δραστικό αντιοξειδωτικό. Οι καρκίνοι-στόχοι του β-καροτενίου είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, του στόματος, του λαιμού, του στομάχου, του εντέρου, της χοληδόχου κύστης, του στήθους και του προστάτη. Επίσης, μια ουσία που έχουν τα καρότα, που αποκαλείται φαλκαρινόλη μπορεί να επιβραδύνει την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. Για την πλήρη δράση, τα καρότα πρέπει να τρώγονται ωμά.
7. Το σπανάκι είναι το λαχανικό που θεωρείται σημείο αναφοράς για όλα τα πράσινα, φυλλώδη λαχανικά. Διαθέτει τις μεγαλύτερες ποσότητες βιταμίνης Ε και λουτεΐνης για την πρόληψη καρκίνου στο ήπαρ, στο στήθος, στον προστάτη και στο παχύ έντερο. Το σπανάκι περιέχει ένα καροτενοειδές, τη νεοξανθίνη, που μπορεί σε αρχικό στάδιο να προκαλέσει την αυτοκαταστροφή των καρκινικών κυττάρων στον καρκίνο του προστάτη και μεταγενέστερα να σταματήσει την αναπαραγωγή τους.
8. Το σκόρδο έχει τη δύναμη να αυξάνει τη δραστικότητα των κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος που πολεμούν τον καρκίνο και βοηθούν στη διάσπαση ουσιών που προκαλούν καρκίνο. Το σκόρδο περιέχει συστατικά που βοηθούν στην παρεμπόδιση της εισόδου των κακρκινογόνων στα κύτταρα, επιβραδύνοντας έτσι την ανάπτυξη του όγκου. Το σκόρδο έχει και αντιβακτηριακή δράση ενάντια στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, ενός βακτηρίου του στομάχου που προωθεί την ανάπτυξη καρκίνου στην περιοχή.
9. Το ελαιόλαδο μπορεί και ασκεί προστασία από διάφορες καρκινικές μορφές, λόγω της περιεκτικότητας του σε βιταμίνη Ε, σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και σε σκουαλένιο, συστατικό το οποίο παρεμβαίνει στα ογκογονίδια.
10. Ο ανανάς αποτελεί εξαιρετική πηγή της αντιοξειδωτικής βιταμίνης C και του ενζύμου βρωμελαίνη. Πρόκειται για ένα πρωτεολυτικό ένζυμο, που μπορεί να προστατεύει από τον καρκίνο του πνεύμονα και του στήθους.
11. Μήλο.
Παράλληλα με τις αντιοξειδωτικά τους οφέλη, τα μήλα περιέχουν το φυτοχημικό κουερσετίνη, ένα σημαντικό βιοφλαβονοειδές της διατροφής μας, για το οποίο οι μελέτες έδειξαν ότι ελαττώνει τον κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα και επιβραδύνει την ανάπτυξη καρκίνου του προστάτη. Η κουερσετίνη είναι επίσης και φυτοοιστρογόνο, που σημαίνει ότι μιμείται τις δράσεις των οιστρογόνων. Η πρόσληψη κουερσετίνης από εσπεριδοειδή μπορεί να ελαττώσει μέχρι και 50% το ρυθμό ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
Για όλα τα παραπάνω «αντικαρκινικά» τρόφιμα υπάρχουν μελέτες που έχουν δείξει ότι επιδρούν μεμονωμένα στον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Ωστόσο, πολυάριθμες έρευνες δείχνουν την ύπαρξη συνεργιστικής επίδρασης, όταν καταναλώνονται ταυτόχρονα. Δηλαδή οι φυτοχημικές ουσίες δρώντας μαζί έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με τη μεμονωμένη δράση.
Aλλωστε, οι νέες κατευθύνσεις στην επιδημιολογία της διατροφής προωθούν την ανάλυση των συνολικών διατροφικών προτύπων (π.χ. Μεσογειακή ή Δυτικού τύπου διατροφή) και όχι μεμονωμένων τροφίμων για τη συσχέτιση διατροφής-ασθένειας. Ένα διατροφικό πρότυπο πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά με αντικαρκινική δράση μπορεί να προστατέψει από πολλές μορφές καρκίνου.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η παραδοσιακή Μεσογειακή Διατροφή. Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα καταδεικνύουν την προστατευτική επίδραση της Μεσογειακής δίαιτας ως προς την ανάπτυξη καρκίνου. Η τήρηση της παραδοσιακής Μεσογειακής δίαιτας που είναι πλούσια σε βιοδραστικά θρεπτικά συστατικά έχει αποδειχτεί από τα πιο ευεργετικά διατροφικά πρότυπα για όλες τις χρόνιες ασθένειες συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου.
Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειωθεί ότι η επήρεια της σύγχρονης ελληνικής διατροφής από τη Δυτικού τύπου δίαιτα, που είναι πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά και άλλους καρκινογόνους παράγοντες, έχει εξασθενήσει την αμυντική δύναμη του ελληνικού πληθυσμού και σήμανε την ολοένα και αυξανόμενη εμφάνιση κρουσμάτων ορισμένων μορφών καρκίνου.
Αναφορικά με τροφές που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, οι μελέτες επικεντρώνονται στη βλαβερή επίδραση της υπερκατανάλωσης κόκκινου κρέατος και αλκοόλ, ενώ καθοριστικός θεωρείται ο ρόλος της υπερκατανάλωσης θερμίδων και της παχυσαρκίας.
1. Κόκκινο κρέας.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το κόκκινο κρέας, και συγκεκριμένα τα κορεσμένα λιπαρά οξέα και άλλα συστατικά που αυτό περιλαμβάνει, είναι σε θέση να αυξήσουν σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Κάποιες έρευνες έχουν συσχετίσει την υπερκατανάλωση κόκκινου κρέατος με καρκίνο του μαστού, του ορθού, του στομάχου, της λέμφου, της χοληδόχου κύστης και του προστάτη.
Επίσης, υπάρχουν πειστικά στοιχεία ότι η κατανάλωση βοδινού, χοιρινού, αρνίσιου και κατσικίσιου κρέατος από οικόσιτα ζώα αποτελεί αίτιο ανάπτυξης ορθοκολπικού καρκίνου. Το ψημένο κόκκινο κρέας (στα κάρβουνα, στο φούρνο ή το τηγάνι) αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου διότι κατά τη διαδικασία ψησίματος δημιουργούνται καρκινογόνες ουσίες που αποκαλούνται ετεροκυκλικές αμίνες.
Επιπρόσθετα, το επεξεργασμένο κρέας (συσκευασμένο μπιφτέκι) και το ζαμπόν περιέχουν νιτρώδη και νιτρικά άλατα ως συντηρητικά, τα οποία μπορεί να μετατραπούν στο στομάχι σε καρκινογόνες νιτροζαμίνες, κάτι που ενδεχομένως θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο για καρκίνο του στομάχου. Κρέατα που διατηρούνται στο αλάτι, στο ξύδι ή που είναι καπνιστά, περιέχουν ουσίες που μπορεί να αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο.
2. Αλκοόλ. Το αλκοόλ σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης πολλών μορφών καρκίνου. 3,6% όλων των περιστατικών καρκίνου και 3,5% των θανάτων από καρκίνο παγκοσμίως αποδίδονται στην κατανάλωση αλκοόλ. Ο καρκίνος του στήθους στις γυναίκες αποδίδεται στην πρόσληψη αλκοόλ. Το αλκοόλ αυξάνει ακόμη τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του στόματος, του οισοφάγου, του φάρυγγα και λάρυγγα, του ορθού, του ήπατος, του στομάχου και των ωοθηκών. Η κατανάλωση 50 γραμμαρίων αλκοόλ την ημέρα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο.
3. Υπερκατανάλωση ενέργειας (θερμίδων).
Το υπερβολικό φαγητό είναι ένας από τους βασικότερους παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρκίνου.
Αυτό φαίνεται με δύο τρόπους:
1) από τους πρόσθετους κινδύνους για την εμφάνιση κακοηθειών που οφείλονται στην παχυσαρκία και
2) από την προστατευτική επίδραση της κατανάλωσης λιγότερου φαγητού.
Σε πρόσφατη μελέτη, έγινε η εκτίμηση ότι το αυξημένο βάρος και η παχυσαρκία ευθύνονται για το 14% και το 20% όλων των θανάτων από καρκίνο στους άντρες και τις γυναίκες αντίστοιχα. Σημαντικές θετικές συσχετίσεις έχουν βρεθεί μεταξύ της παχυσαρκίας και των καρκίνων στον οισοφάγο, στο παχύ έντερο, στο ορθό, στο ήπαρ, στη χοληδόχο κύστη, στο πάγκρεας, στα νεφρά, στο στομάχι, στον προστάτη, στο στήθος, στη μήτρα και στις ωοθήκες.
Οι συγγραφείς πρόσφατης μεγάλης μελέτης υπολόγισαν ότι πάνω από 90.000 θάνατοι το χρόνο θα μπορούσαν να αποφευχθούν αν όλος ο ενήλικος πληθυσμός διατηρούσε ένα φυσιολογικό σωματικό βάρος.
Όπως φάνηκε από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα των τροφίμων με την ισχυρότερη αντικαρκινική δράση, οι φυτικής προέλευσης τροφές (κυρίως φρούτα και λαχανικά) είναι εκείνες που κατά βάση σχετίζονται με ελαττωμένη εμφάνιση διαφόρων μορφών καρκίνου.
Αυτό θεωρείται ότι οφείλεται στα αντιοξειδωτικά των φυτικών τροφών και την ποικιλία των φυτοχημικών τους ουσιών που εμπλέκονται σε διάφορες κυτταρικές διεργασίες υπεύθυνες για την ανάπτυξη καρκίνου. Ωστόσο, υπάρχει και αντίλογος πάνω στο θέμα αυτό.
Καταρχήν, η γενετική διαφοροποίηση μεταξύ των ατόμων σε ότι έχει να κάνει με τη δυσανεξία σε τροφές και την απορρόφηση-μεταβολισμό των φυτοχημικών ουσιών επηρεάζουν την επίδραση μιας διατροφής βασισμένης σε φυτικά προϊόντα στον κίνδυνο για καρκίνο.
Επιπρόσθετα, υπάρχουν μελέτες με αντικρουόμενα αποτελέσματα σε ότι αφορά την ευεργετική επίδραση των συστατικών των φρούτων και λαχανικών.
Για παράδειγμα, πρόσφατη μετα-ανάλυση έδειξε ότι μεγάλες ποσότητες β-καροτενίου, μιας βασικής αντιοξειδωτικής βιταμίνης, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.
Μία ακόμη μεγάλη μετα-ανάλυση δε βρήκε διαφορές στον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων μορφών καρκίνου μεταξύ χορτοφάγων (διατροφή πλουσιότερη σε φρούτα και λαχανικά) και ατόμων με ισορροπημένη διατροφή.
Ίσως τελικά, καταλήγουν πολλοί επιστήμονες, η ευεργετική επίδραση της αύξησης φρούτων και λαχανικών στη διατροφή ή της δίαιτας χορτοφαγίας είναι ότι οδηγούν σε περιορισμό πρόσληψης τροφής.
Στην υπερσιτισμένη κοινωνία μας φαίνεται ότι ο θερμιδικός περιορισμός, αρκεί να μην οδηγεί σε διατροφικές ελλείψεις, είναι σημαντικός παράγοντας για την πρόληψη χρόνιων παθήσεων, όπως ο καρκίνος.
Συμπερασματικά, η διατροφή που χαρακτηρίζεται από ισορροπημένη θερμιδική πρόσληψη, που είναι πλούσια σε φρούτα και λαχανικά (με έμφαση στα τρόφιμα που αναλύθηκαν ως ισχυρά αντικαρκινικά) και φτωχή σε κόκκινο κρέας και αλκοόλ, σε συνδυασμό με την επιστροφή στο παραδοσιακό μοντέλο της Μεσογειακής δίαιτας, είναι σαφέστατα σε θέση να εξασφαλίσει χαμηλούς δείκτες εμφάνισης καρκίνου.
Λάμπρος Β. Μελίστας, MSc Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος (Υποψήφιος Διδάκτωρ Χαροκόπειου Πανεπιστημίου) Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφής.
0 Σχόλια