Συναισθηματική τροφή και βουλιμία

Ολοένα και πιο συχνά αναζητάμε διέξοδο, ανακούφιση ή καταφύγιο στην υπερκατανάλωση φαγητού. Πέραν του ρόλου του ως μέσο διασκέδασης (π.χ. δείπνο σε εστιατόριο), το φαγητό συναγωνίζεται πλέον το τσιγάρο ως αγχολυτικό!

Καταφύγιο ή εκτόνωση:

Δεν έχετε «πιάσει» ποτέ τον εαυτό σας να αναζητά για κάποιον ανεξήγητο λόγο φαγητό ή γλυκό, ενώ στην πραγματικότητα δεν πεινάτε; Μήπως η επιθυμία για φαγητό είναι πιο έντονη το βράδυ ή όταν είστε μόνη/-ος στο σπίτι;
Συνθήκες συνυφασμένες με κατανάλωση φαγητού για – μη βιολογικούς ή ενεργειακούς – συναισθηματικούς λόγους. Συνήθως, μεταθέτουμε την ευθύνη για τα λάθη μας, αλλά και αναζητάμε καταφύγιο ή εκτόνωση σε πιάτο, γεμάτο λιχουδιές. Κι αυτό είναι πολλές φορές μόνο η αρχή…

Απώλεια ελέγχου
Η αίσθηση απώλειας του ελέγχου και των ορίων στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, είναι αυτή που μας οδηγεί στο να προσπαθούμε να τα… ανακτήσουμε μέσω του φαγητού. Η δημιουργία αυτής της σχέσης λειτουργεί ως καταφύγιο από τις (αμφιθυμικές) διαπροσωπικές μας σχέσεις. Ανάλογα ερμηνεύεται και η «συναισθηματική πείνα», όταν δηλαδή το φαγητό μας παρέχει ανακούφιση από το άγχος, την αναστάτωση ή την κατάθλιψη, όταν έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση ή/ και διαπροσωπικές δυσκολίες.

Εικόνα σώματος
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και το άγχος για την εικόνα σώματος μπορούν να οδηγήσουν σε αλλεπάλληλες προσπάθειες περιορισμού της κατανάλωσης φαγητού. Κάτι που θα φέρει ως αντίδραση υπερκατανάλωση φαγητού. Πρόκειται για έναν ατέρμονο φαύλο κύκλο, που όσο συνεχίζεται επιδεινώνει την ψυχολογία του ατόμου, οδηγώντας σταδιακά σε παραίτηση. Η αδηφαγία μπορεί να προκαλέσει κοιλιακή διάταση ή αύξηση του βάρους, που με τη σειρά τους προκαλούν ενοχές και ενισχύουν τα προβλήματα αυτοπεποίθησης.
Έρευνες υποδεικνύουν ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό νεαρών ανθρώπων που υπόκεινται σε δίαιτα αδυνατίσματος αναπτύσσουν διατροφική διαταραχή, παρόλο που όταν η επιθυμία για πολύ χαμηλό βάρος συνδυάζεται με προβλήματα μειωμένης αυτοεκτίμησης ή διαπροσωπικά προβλήματα, είναι αρκετά πιθανό να λάβουν χώρα. Επειδή όμως η εξωτερική εμφάνιση συμβάλλει σημαντικά στην κοινωνική και διαπροσωπική επιτυχία, ειδικά οι γυναίκες θέτουν την εμφάνιση και το βάρος τους σαν υψηλές προτεραιότητες στη ζωή τους. Με αυτόν τον τρόπο όμως, ωθούνται σε αυστηρή δίαιτα, η οποία ακολούθως μπορεί να οδηγήσει στη βουλιμία.

Αμφιθυμία
Βέβαια, από το (κοινό) συναισθηματικό φαγητό μέχρι την εκδήλωση αδηφαγικών/ βουλιμικών επεισοδίων, μεσολαβούν αρκετά στάδια, ενδεικτικά της σοβαρότητας του προβλήματος που αντιμετωπίζουμε. Τυπικά, ένας άνθρωπος που είναι επιρρεπής στο συναισθηματικό φαγητό αδυνατεί να αντιμετωπίσει κατά μέτωπο τις όποιες δυσκολίες της ζωής του, επιθυμεί μεν το ενδιαφέρον των υπολοίπων αλλά στην πράξη το φοβάται, αποφεύγοντας την όποια κριτική/ σχολιασμό. Πιθανότατα, στη ζωή του έχει ιδιαίτερα αμφιταλαντευόμενες και αμφιθυμικές σχέσεις, που πολλές φορές πυροδοτούν τα επεισόδια υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού.

Βουλιμικά επεισόδια
Το αδηφαγικό/ βουλιμικό επεισόδιο συνιστά στην πραγματικότητα ένα φαύλο κύκλο, που συνεπάγεται απώλεια ελέγχου της πρόσληψης φαγητού. Χαρακτηρίζεται από επανειλημμένα επεισόδια υπερφαγίας, που συνήθως συνοδεύονται από συμπεριφορές ακύρωσης (πρόκληση εμετού, χρήση καθαρτικών ή διουρητικών φαρμάκων). Κατά τη διάρκεια ενός βουλιμικού επεισοδίου, μπορούμε να καταναλώσουμε μικρές ή μεγάλες ποσότητες φαγητού με πολύ γρήγορο ρυθμό, με πιθανές εναλλαγές από γλυκιά σε αλμυρή γεύση και αντίστροφα, σε χρονικό διάστημα 2-3 ωρών. Ακολουθεί μια προσωρινή υποχώρηση του αισθήματος της πείνας, του θυμού, του άγχους, αλλά τελικά απομένει ο φόβος της αύξησης του βάρους. Και είναι ο φόβος αυτός που οδηγεί αρκετές φορές σε λήψη ακραίων αντισταθμιστικών μέτρων.
Κατά κανόνα, τα βουλιμικά επεισόδια σχεδιάζονται και το φαγητό αποθηκεύεται με σκοπό να καταναλωθεί, όταν δεν θα υπάρχει η πιθανότητα διακοπής. Για το λόγο αυτό, λαμβάνουν χώρα κυρίως κατά τις νυκτερινές ώρες. Άτομα με χρόνια εξέλιξη, εκδηλώνουν υπερφαγικά επεισόδια με βραδύτερους ρυθμούς, ενώ άλλοι «τσιμπολογούν με τις ώρες» μικρές ποσότητες τροφών.

Είμαι χοντρή;
Η συμπεριφορά των βουλιμικών ατόμων δεν βασίζεται στο αίσθημα της πείνας, αλλά στην πεποίθηση ότι είναι πολύ «χοντροί», οπότε η απώλεια βάρους θα λύσει το πρόβλημα. Και εκεί ακριβώς κρύβεται η παγίδα: το άγχος του επιθυμητού αποτελέσματος οδηγεί σε πολύ αυστηρή δίαιτα, στην όποια το άτομο δεν μπορεί να ανταπεξέλθει. Προκύπτει λοιπόν πολύ έντονο αίσθημα στέρησης, που πυροδοτεί συχνά – πυκνά αδηφαγικά επεισόδια.

Σπάστε τα δεσμά…
Σκοπός λοιπόν, είναι να σπάσουμε κάποιο κρίκο της αλυσίδας, ώστε να πάψει να επαναλαμβάνεται ο ανωτέρω κύκλος. Η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς, κλινικό διαιτολόγο και ψυχολόγο, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην κατεύθυνση αυτή. Ο ασθενής θα πρέπει να εκπαιδευτεί διατροφικά, ώστε τουλάχιστον να μπορεί (αρχικά) να αναγνωρίζει το βιολογικό αίσθημα της πείνας και τα σήματα κορεσμού.
Γιώργος Μίλεσης, MSc-Κλινικός Διαιτολόγος Διατροφολόγος MSc