Στα Ραγκουτσάρια, το παραδοσιακό καρναβάλι που πραγματοποιείται κάθε χρόνο στην Καστοριά 6-8 Ιανουαρίου, οι κάτοικοι μεταμφιέζονται και φορούν απαραιτήτως μάσκες.
Οι μάσκες αυτές έχουν συμβολικό χαρακτήρα, αφού η όψη τους είναι τρομακτική και αποσκοπούν στο να ξορκίσουν το κακό από την πόλη. Οι μασκαράδες έχουν τη συνήθεια να ζητιανεύουν από τον κόσμο την ανταμοιβή τους που διώχνουν τα κακά πνεύματα. Από αυτή τη συνήθεια, άλλωστε, πηγάζει και το όνομα της γιορτής. Έχει τις ρίζες της στη λέξη rogatores που σημαίνει: ζητιάνοι.
Άνδρες και γυναίκες, μικροί και μεγάλοι δεν διστάζουν να μασκαρευτούν και να ξεχυθούν στους δρόμους της Καστοριάς, αναστατώνοντας την πόλη με χορούς και τραγούδια.
Κέφι και σαματάς κυριαρχούν παντού ενώ η πόλη αντηχεί από τα όργανα και τις παραδοσιακές μελωδίες καθώς οι κάτοικοι, μπουλούκια που εμφανίζονται από παντού με τα όργανά τους, κατευθύνονται προς το κέντρο της πόλης. Με τη φροντίδα του δήμου Καστοριάς, πραγματοποιούνται πολλές εκδηλώσεις ενώ η γιορτή κορυφώνεται την τρίτη ημέρα – την επονομαζόμενη και Πατερίτσα – οπότε και βραβεύεται η καλύτερη μεταμφίεση.
Οι μέρες των Θεοφανίων
συνοδεύονται με πλούτο εκδηλώσεων και δρωμένων, όπου κυριαρχούν οι μεταμφιέσεις και μαζί με αυτές κουδούνια, τραγούδια, χοροί, παραστάσεις ευρηματικές και αναπαραστάσεις ποικίλες.
Ο Βώλακας, αλλά και άλλα χωριά όπως η Καλή Βρύση, το Μοναστηράκι, ο Ξηροπόταμος, η Πετρούσα και οι Πύργοι γίνονται τις μέρες αυτές το επίκεντρο θεαματικών παραδοσιακών γιορτασμών με έντονο Διονυσιακό χαρακτήρα. Οι γιορτές πραγματοποιούνται από τις 5 μέχρι τις 8 Ιανουρίου.
Οι μεταμφιεσμένοι φορούν βαριά κουδούνια. Συμπρωταγωνιστές στο δρώμενο είναι οι "Τσολιάδες" με την εθνική φορεσιά και οι "Γκιλίγκες" με την τοπική γυναικεία φορεσιά. Όλοι μαζί, με λύρες και νταϊρέδες, γυρίζουν στα σπίτια του χωριού, δίδοντας και παίρνοντας ευχές. Ακολουθεί το απόγευμα τρανός κοινοτικός χορός στην πλατεία του χωριού, μιμητικό όργωμα και εικονική σπορά που φανερώνουν τον σκοπό του δρώμενου.
Στην Γαλάτιστα Χαλκιδικής για να γιορτάσουν τον αγιασμό των υδάτων στολίζουν μια καμήλα. Έξι άνδρες μπαίνουν κάτω από το ομοίωμα της καμήλας και βαδίζουν ρυθμικά - ή χορεύουν - κουνώντας κουδούνια και τραγουδώντας.
Το συγκεκριμένο έθιμο έχει ξεκινήσει από ένα πραγματικό περιστατικό, την απαγωγή μιας κοπέλας στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο αγαπημένος της για να την πάρει πίσω έστησε για αντιπερισπασμό ένα γλέντι και έφτιαξε ένα ομοίωμα καμήλας, κάτω από το οποίο κρύφτηκε ο ίδιος και οι φίλοι του, μπήκαν στο σπίτι των απαγωγέων και πήραν πίσω την κοπέλα.
Οι αράπηδες είναι ένα έθιμο που αναβιώνει σε χωριά της Καβάλας και της Δράμας. Σύμφωνα με την παράδοση, οι αράπηδες ήταν άνδρες που πολέμησαν στο πλευρό του Μεγαλέξανδρου και με τους αλαλαγμούς τους κατάφεραν να διώξουν τους ελέφαντες των Ινδών αντιπάλων.
Ακολουθώντας αυτή την παράδοση, οι σύγχρονοι αράπηδες ντύνονται με προβιές και ζώνονται κουδούνια και διώχνουν τους καλικάτζαρους και τα κακά πνεύματα από το χωριό, με τον ίδιο τρόπο που οι πρόγονοι τους έδιωξαν τους ελέφαντες.
Σύμφωνα με αυτό το έθιμο ένας άνδρας, ο "βασιλιάς" ο οποίος φοράει το ταλαγάνι και είναι φορτωμένος με κουδούνια, ανοίγει το χορό ακολουθούμενος από τους φωταράδες που κρατούν ξύλινα σπαθιά για να χτυπήσουν οποιονδήποτε προσπαθήσει να πάρει το λουκάνικο που στήνεται στη μέση του χωριού. Το συγκεκριμένο έθιμο αναβιώνει σε κάποια χωριά της Χαλκιδικής.
Τα μπαμπούγερα είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα έθιμα κάποιων χωριών της Δράμας.
Το έθιμο ξεκινά από την παραμονή των Φώτων, όταν οι γυναίκες παίρνουν στάχτη και τη σκορπίζουν με το δεξί χέρι γύρω από το σπίτι προφέροντας ξορκιστικές λέξεις για να φύγουν τα "καλακάντζουρα". Ανήμερα τα Φώτα και μετά τον αγιασμό των υδάτων, τα μπαμπούγερα συγκεντρώνονται έξω από την εκκλησία, φορώντας προβιές ζώων και κρατώντας ένα σακούλι - θεωρητικά - γεμάτο με στάχτη για να χτυπούν όσους συναντούν και να φοβερίζουν τα "καλακάντζουρα".
Στη Μάνη φτιάχνουν τηγανίδες (τηγανητό ζυμάρι τυλιγμένο σαν κουλουράκι). Στην Ερμιόνη όσοι πρόκειται να βουτήξουν για να πιάσουν το σταυρό ντύνονται με παραδοσιακές ναυτικές στολές και τραγουδούν γυρίζοντας από σπίτι σε σπίτι και μαζεύοντας ευχές και κεράσματα μέχρι να έρθει η ώρα της βουτιάς.
Στην Πάρο, το πρωί της παραμονής των Φώτων μετά το ψαλμό του μικρού αγιασμού οι παπάδες ''φώτιζαν'' τα σπίτια , φορώντας μόνο το πετραχήλι, κρατούσαν στο χέρι το σταυρό, μ' ένα κλαδί φρέσκο βασιλικό μαζί μ' ένα παιδί που κρατούσε την ''σίγκλα'', κουβαδάκι, με τον αγιασμό, κι ένα λαδοφάναρο αναμμένο για να παίρνουν οι νοικοκυρές φως.
Πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι έψαλλαν το ``εν Ιορδάνη....΄΄ και φώτιζαν τους ανθρώπους, τα δωμάτια του σπιτιού, για να φύγουν τα κακά πνεύματα. Οι νοικοκυρές έριχναν στη σίγκλα τον οβολό τους. Στο τραπέζι υπήρχε το ''φωτόψωμο'' για να το ραντίσει κι αυτό ο παπάς με αγιασμό κι ένα μικρό κουλούρι με σταυρό στη μέση που το κρεμούσαν στα εικονίσματα μέχρι τον άλλο χρόνο. Πολλές νοικοκυρές, ιδιαίτερα στην Μάρπησσα, έλεγαν στον παπά να καθίσει στον καναπέ λέγοντάς του ''κάτσε παπά , για να καθίσει κι η κλώσσα μας'' και τον κερνούσαν νηστήσιμα μπουρεκάκια.
Το απόγευμα της παραμονής μικρές ομάδες παιδιών αλλά και μεγάλοι με τσαμπούνες και τουμπάκια έλεγαν τα κάλαντα των Φώτων.
Τα παριανά κάλαντα των Φώτων είναι κυρίως επηρεασμένα από την αναγγελία του χαρμόσυνου γεγονότος της Βάπτισης του Χριστού και όλων αυτών που ακολούθησαν.
Τα ξημερώματα της ημέρας των Φώτων γίνεται ακόμα και σήμερα λειτουργία στη Μονή Λογγοβάρδας που αρχίζει στις 2 το πρωί και πηγαίνουν μόνο άντρες ,αφού η Μονή είναι αντρική, ενώ οι γυναίκες πηγαίνουν στην αντίστοιχη λειτουργία του Ταξιάρχη, στην ίδια περιοχή.
Γενικά σ' όλη την Πάρο μετά το τέλος της λειτουργίας του μεγάλου αγιασμού το πρωί των Θεοφανίων, ο παπάς , οι ψάλτες και το εκκλησίασμα πήγαιναν από την εκκλησία στο λιμάνι και κρατώντας την εικόνα της Βάφτισης και τα εξαπτέρυγα, για να γίνει ο Αγιασμός των υδάτων και η κατάδυση του σταυρού. Όταν το χωριό δεν είχε λιμάνι ο αγιασμός γινόταν σε κάποια βρύση ή στέρνα.
Μετά την εκκλησία, οι πιστοί έφερναν αγιασμό στο σπίτι και έπιναν όσοι είχαν την προηγουμένη μέρα νηστέψει. Η γιορτή αυτή εθεωρείτο ως ημέρα κάθαρσης και εξαγνισμού για τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα και τη φύση γενικότερα. Έτσι οι γεωργοί ράντιζαν με αγιασμό τα ζώα τους, τις κατοικιές τους, τα χωράφια, τα δέντρα, τα πηγάδια. Αυτό θα έπρεπε να γινόταν μέχρι το μεσημέρι για πίστευαν ότι αργότερα ο αγιασμός έχανε τη δύναμη της κάθαρσης και του εξαγνισμού.
0 Σχόλια