Μινωίτες, η Τέχνη στα όρια του θαύματος

Το βλαστάρια της Τέχνης ξεπηδούσαν στο Αιγαίο ακατάσχετα. Ήταν το γενικότερο κλίμα που ευνοούσε τις κυοφορίες προς ανώτερα πνευματικά επίπεδα. Οι Μινωίτες κράτησαν τη δάδα της τεχνουργίας ψηλά, για περισσσότερο από μιάμιση χιλιετία (2.600-1.100 π.Χ.), και ταυτόχρονα σχημάτισαν στο νησί της Κρήτης έναν....

κοινωνικό ιστό υγιή, χαρούμενο, ερωτιάρη, εύπορο, καλλιτεχνικό, φιλόθρησκο, πολυτελή. Να ‘ναι καλά κι εκείνος ο Sir Arthur Evans που έσκυψε φιλότιμα πάνω στα χώματα, ανασκάπτοντας δίχως ιδιοτέλεια, δίχως να εμπορευτεί ούτε ένα σκουλαρίκι.

Kνωσός, ιερό θησαυροφυλάκιο. Eιδώλιο της θεάς των όφεων από φαγεντιανή. Φαγεντιανή είναι σύνθετο υλικό από κονιορτοποιημένο χαλαζία, και αμμόλιθο σε διάλυμα μαγειρικής σόδας, Μεγαλειώδη απομεινάρια ως διακοσμήματα, χάντρες, πλακάκια, οι Αιγύπτιοι έκαναν την αρχή, οι Μινωίτες έβαλαν την πολυχρωμία

Η κορύφωση των αποτυπωμάτων που σώθηκαν, φαίνεται να ήρθε με την ανακτορική περίοδο οπόταν και δομήθηκαν δαιδαλώδη κτίρια, με δεκάδες ακανόνιστα δώματα, πραγματικοί λαβύρινθοι σε κτίρια που απέπνεαν αρχοντιά και παραγωγική ακμή. Οι τοιχογραφίες μνημειώδεις, με χρώματα αστραποβόλα. Θεματικά φαίνεται να περιστρέφονται γύρω από μια θηλυκή θεόητα, αλλά και έντονα επηρεασμένα από τη θαλασσινή φυσιοκρατία: έλικες, όστρακα, κύματα, σπείρες, βράχια, ψάρια, δίχως αυστηρή διάταξη.

Στο στρατηγικό κέντρο της μεσογειακής λίμνης, ο Μινωικός πολιτισμός δέχονταν έντονες τις πλημμυρίδες της Τέχνης από της ανατολής τα μέρη, Αίγυπτο, Συρία, Μεσοποταμία. Πάπυροι, σφίγγες, λωτοί, γρύπες, μέχρι και το ανθρώπινο πρόσωπο που αποτυπώνονταν συχνότατα σε προφίλ, δείχνει τις ανοικτές γέφυρες ανταλλαγής τεχνοτροπιών. Πλούσιες κοιτίδες σε αγγεία, σε σφραγιδογλυφία, σε γλυπτική, δίνουν διαστάσεις κοσμογονίας ενός λαού εξωστρεφούς -έξω καρδιά. Κεραμουργία, μικρογλυπτική, λιθοτεχνία, υφαντουργία, μεταλλοτεχνία, καλαθοπλεκτική, οργιάζουν στην υπηρεσία των προικισμένων νησιωτών.

Ο θησαυρός της νεοανακτορικής μικροπλαστικής είναι αυτός ο ταυροκαθάπτης, σε θρησκευτική τελετή. Ελεύθερα αθλητικός, σε ένα μοναδικό stop carre, ακριβώς την ώρα του άλματος πάνω από τον ταύρο. Ένταση και αγωνία στα μάτια και το μισάνοιχτο στόμα. Τα μαλλιά ήταν ένθετα από χαλκό και τα ρούχα από χρυσό. Ένα εξαίσιο έργο χρυσελεφάντινης τέχνης από τα πρώτα του ελλαδικού χώρου.

Πέρα από τα καλαίσθητα όμως, ολοζώντανη ήταν κι η διοικητική αυτοτέλεια αυτού του ολοκληρωμένου πολιτισμού που αποτυπώνεται στα ευρήματα των μουσείων μας. Ενόσω οι Ισπανοί τρεις χιλιετίες μετά συνεχίζουν να βάφουν τις αρένες τους με το αίμα των δύστυχων ταύρων, στα μινωικά ταυροκαθάψια η αγάπη για τα ζωντανά του θεού ήταν ολοφάνερη. Ο αθλητής τρέχοντας ερχόταν πρόσωπο με πρόσωπο με τον εφορμούντα ταύρο κι αστραπιαία άρπαζε τα κέρατα για να εκτιναχθεί με μια γιγαντιώδη τούμπα πάνω από το κορμί του θηρίου και να προσγειωθεί άρτια, προς τέρψιν και τις επευφημίες των αγνών θεατών. Λάτρεις της φύσης, όχι εγκληματίες.

Οι σφραγίδες έδειχναν μία πλήρη εμπορική οργάνωση, όπου ο πωλητής ασφάλιζε την αποστολή με το προσωπικό του αποτύπωμα. Σε δαχτυλίδι ή σε πηλό, η τέχνη του Σήματος βρίσκει τα πρώτα δηλωτικά της. Μιλώντας μάλιστα για νωπό πηλό, πώς να ανγοήσει κανείς το Δίσκο της Φαιστού αυτό το ανερμήνευτο θαύμα της γλώσσας ! Πρόκειται για το πλέον πρωτόγονο δείγμα τυπογραφίας, μια γραφή που ακόμη δεν αποκαλύφθηκε, σχεδόν ιερογλυφικά αλλά και τι νόημα έχει ; Είναι ολοφάνερο πως η επικοινωνία είχε πάρει διαστάσεις σύγχρονων θεσμών, μια καλλιέργεια που σπανίζει.

Το αριστουργηματικό “Αγγείο των Θεριστών”. Μια πομπή ανδρών, με ρυθμό, μουσικότητα, κίνηση. Η ολοζώντανη σκηνή φτάνει μέχρι σε κάποιον που στρέφει πίσω και περιγελά άλλον που μάλλον σκόνταψε. Δυστυχώς κάποτε όλα τα ωραία τελειώνουν

Η ιστορία όμως δεν περιμένει, λυσσομανάει γι’ άλλα ακρωτήρια, οι Μυκηναίοι έρχονται, και δεν θα βρουν καν οχυρωματικά έργα -πουθενά στην περήφανη Κρήτη των απογόνων του Μίνωα. Σίγουρα το ηφαίστειο της Σαντορίνης γκρέμισε πολλά, οι μύθοι μπερδεύτηκαν με το πλήρωμα του χρόνου, ο Τάλως ήδη είχε χαθεί στα παραμύθια. Η ηπειρωτική ελλάδα όμως τελείωνε κιόλας με το ζέσταμά της στα προπονητήρια των Αχαιών, και οσονούπω βγαίνει στο προσκήνιο του αγώνα της διαδοχής.
xartografo - awakengr