Υπάρχει όμως και η αντίθετη οδός, όταν ρωσικές λέξεις, αμετάφραστες, στην αρχική τους μορφή, μπαίνουν στο λεξιλόγιο άλλων γλωσσών του κόσμου:
Αυτό το παραδοσιακό, ρωσικό αλκοολούχο εντοπίζεται κατά τον 15ο αιώνα, όταν οι Σλάβοι έμαθαν να παρασκευάζουν το λεγόμενο κρασί από στάρι, ενώ η επιστημονική τεχνολογία παραγωγής της βότκας θεμελιώθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με την συμβολή του κορυφαίου ρώσου επιστήμονα Ντμίτρι Μεντελέγεφ, ο οποίος, όπως είναι κοινώς αποδεκτό, προσδιόρισε την ιδανική αναλογία νερού-οινοπνεύματος (40%). Το 1982 κατακυρώθηκε στην ΕΣΣΔ το προνόμιο για την παρασκευή βότκας, καθώς και το αποκλειστικό δικαίωμα για τη διαφήμιση του προϊόντος στην διεθνή αγορά, με το σλόγκαν: “Only vodka from Russia is genuine Russian vodka”. Σήμερα, πάνω στα μπουκάλια βότκας τυπώνονται προειδοποιητικές επιγραφές: “Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ βλάπτει την υγεία ”. Όμως η λαϊκή σοφία απαντά με τον εξής τρόπο: “Η βότκα σε μικρές δόσεις είναι ωφέλιμη για τον οργανισμό, σε οποιαδήποτε ποσότητα”.
Η άμαξα την οποία κινούν τρία άλογα εμφανίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν το ιππικό ταχυδρομείο χρειάστηκε ελαφρά οχήματα για μακρές και κατά κανόνα κακής ποιότητας δρόμους (υπάρχει και το κοινό ρητό: “Στη Ρωσία υπάρχουν δύο κακά, οι βλάκες και οι δρόμοι”). Ως τις αρχές του 20ου αιώνα, η τρόικα αποτελούσε τον πιο διαδεδομένο τρόπο μετακίνησης και το πιο δημοφιλές μέσο αναψυχής (ιδιαίτερα με έλκηθρο τον χειμώνα). Με την εικόνα της τρόικας είναι συνήθως συνδεδεμένη η ιδέα του ανοιχτού χώρου και της ελευθερίας. Υπάρχει δε πλήθος ποιημάτων και τραγουδιών αφιερωμένων στην τρόικα. Μια εικόνα δημιουργημένη από τον Νικολάι Γκόγκολ (στο έργο του “Νεκρές ψυχές ”) μπορεί να θεωρηθεί η πιο εκφραστική: “Δεν κινείσαι άραγε και εσύ, Ρωσία, σαν μια σβέλτη, αξεπέραστη τρόικα; … Ρωσία που τρέχεις; Δώσε μιαν απάντηση. Δεν δίνει καμιά”.
Είναι μια κούφια, ξύλινη κούκλα, μες στην οποία βρίσκεις, το ένα μέσα στο άλλο, ίδια κουκλάκια κλιμακωτά μικρότερου μεγέθους. Το όνομα κατάγεται από την υποκοριστική μορφή του λαϊκού γυναικείου ονόματος Ματριόνα. Είναι ενδιαφέρον ότι το πρότυπο της ματριόσκας υπήρξε ένα ιαπωνικό συναρμολογούμενο παιχνίδι, που έφτασε στη Ρωσία στα τέλη του 19ου αιώνα. Συνήθως μια ματριόσκα χωρά από 3 ως 24 κούκλες. Τελευταία, είναι ιδιαίτερα αγαπητές στους τουρίστες οι ματριόσκες που απεικονίζουν ρώσους ηγέτες. Μέσα σ' έναν Πούτιν ανακαλύπτουμε έναν Γέλτσιν, μέσα του έναν Γκορμπατσόφ, μετά έναν Μπρέζνιεφ, έναν Χρουστσόφ, έναν Στάλιν και τέλος έναν μικροσκοπικό Λένιν.
Εξοχικό κατάλυμα για καλοκαιρινές διακοπές των κατοίκων των πόλεων. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα “δίνω” (η “ντάτσα” είναι κάτι που “δόθηκε”), παλιότερα οι ρωσικές και οι σοβιετικές αρχές “έδιναν” τέτοιες κατοικίες σε εκπροσώπους της ελίτ, αξιωματούχους, όπως και ανθρώπους του πολιτισμού και της επιστήμης. Από τις δεκαετίες του '50 και του '60, και οι απλοί πολίτες απέκτησαν τη δυνατότητα να έχουν ντάτσα, και γι' αυτό τον λόγο συγκροτούσαν κατασκευαστικούς συνεταιρισμούς. Σήμερα κανείς δεν σου χαρίζει ντάτσα. Μπορείς να την χτίσεις ή να την αγοράσεις. Η λέξη όμως επιβίωσε.
Η λέξη προέρχεται από το ρήμα “γκρομίτ'” (“καταστρέφω, κατεδαφίζω”) και σημαίνει τις μαζικές, βίαιες πρακτικές κατά μιας ομάδας πληθυσμού, που χαρακτηρίζονται από εξανδραποδισμούς και διάλυση οικιών, επιχειρήσεων και χώρων λατρείας. Ιδιαίτερα γνωστά είναι τα αντισημιτικά πογκρόμ στη Ρωσία του 19ου και των αρχών του 20ου αιώνα. Ακριβώς λόγω αυτών των συμβάντων, η συγκεκριμένη λέξη υιοθετήθηκε στις περισσότερες από τις ευρωπαϊκές γλώσσες.
Η λέξη αποτελεί σύνθεση εννοιών, του “συλλογικού” και της “αγροτικής οικονομίας”. Σημαίνει την συνεταιριστική οργάνωση των αγροτών με βάση κοινά μέσα παραγωγής και συλλογική εργασία. Τα πρώτα κολχόζ έκαναν την εμφάνισή τους το 1918, ενώ την περίοδο 1929-32 στη ΕΣΣΔ επιβλήθηκε η υποχρεωτική, ολοκληρωτική κολλεκτιβοποίηση. Για τους περισσότερους αγρότες αυτή η διαδικασία είχε άκρως αρνητικές συνέπειες, ενώ το κολχόζ, ως μορφή οικονομίας, επέδειξε προφανή ανεπάρκεια. Σήμερα “κολχόζ” αποκαλείται απαξιωτικά ένας οργανισμός με αρνητικό πρότυπο διοίκησης (παρά το πλήθος της στελέχωσής του).
Το αυτόματο όπλο που θεωρείται ο βέλτιστος τύπος φορητού όπλου (η επίσημη ονομασία του είναι “ΑΚ-47”), αναφέρεται κοινώς στο όνομα του σχεδιαστή του, Μιχαήλ Καλάσνικοφ, ο οποίος το επινόησε ήδη στις αρχές του Β' Παγκόσμιου Πολέμου (λίγο μετά τα είκοσί του χρόνια). Το 1947 κυκλοφόρησε το πρώτο μοντέλο του ΑΚ, ενώ το 1949 το όπλο εισήχθη στον εξοπλισμό του Κόκκινου Στρατού, και αργότερα, στις ένοπλες δυνάμεις πολλών άλλων χωρών. Ο Καλάσνικοφ απεβίωσε τον Δεκέμβρη του 2013, στα ενενηνταπέντε του.
Ως τα μέσα του 20ου αιώνα, αυτή η λέξη χρησιμοποιούνταν ευρέως με τη έννοια “συνοδοιπόρος”, “άνθρωπος που ταξιδεύει μαζί με κάποιον”. Όμως όταν στις 4 Οκτωβρίου του 1956 εκτοξεύτηκε από τις ΕΣΣΔ ο πρώτος τεχνητός δορυφόρος της γης, η λέξη άρχισε να χρησιμοποιείται κυρίως με την έννοια του “ουράνιου σώματος που περιστρέφεται γύρω από έναν πλανήτη”, και μ' αυτήν ακριβώς την έννοια διαχύθηκε σε πολλές γλώσσες του κόσμου. Η εκτόξευση του σπούτνικ σηματοδότησε την αρχή της διαστημικής εποχής, και, από την άποψη της πολιτικής, έκανε όλον τον κόσμο να δει με νέα μάτια τη Ρωσία, που προηγουμένως είχε την εικόνα μιας καθυστερημένης τεχνολογικά χώρας.
Είναι η περίοδος των μεταρρυθμίσεων που ξεκίνησε στην ΕΣΣΔ όταν ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανέλαβε την εξουσία το 1985, και που έληξε με τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991. Ως το 1985 αυτή η λέξη δεν είχε καμία πολιτική χροιά και σήμαινε ανακατασκευή, μετατροπή ενός κτιρίου ή οικοδομήματος. Μέσα στη χώρα, η περεστρόικα σήμανε την διεύρυνση ελευθεριών, την πολιτική κινητοποίηση, την εισαγωγή στοιχείων οικονομίας της αγοράς στην αμιγώς κρατική οικονομία, ενώ στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, τη μη σύγκρουση και την στροφή προς συνεργασία με τη Δύση. Η περεστρόικα έθεσε τέλος στον Ψυχρό Πόλεμο που είχε κρατήσει σχεδόν μισό αιώνα, και γι' αυτόν τον λόγο μπήκε στις γλώσσες του κόσμου ως μια έννοια ιδιαίτερα θετική.
Ένας όρος που σημαίνει την πολιτική υπέρτατης διαφάνειας στις δραστηριότητες των κρατικών θεσμών, καθώς και την ελευθερία της πληροφόρησης. Βασικό στοιχείο της πολιτικής της περεστρόικα, η ουσία του οποίου ήταν η αποδυνάμωση της λογοκρισίας και η αφαίρεση των πολλαπλών εμποδίων της πληροφόρησης που υπήρχαν στην σοβιετική κοινωνία. Η λέξη προέρχεται από την αρχαία ρωσική μορφή της λέξης “γκόλος”/”γκλας” (“φωνή”), και κυριολεκτικά υποδηλώνει την δυνατότητα να μιλά κανείς δυνατά και ανοιχτά.
Η γηραιότερη γυναίκα στην οικογένεια όπου υπάρχουν εκπρόσωποι τριών γενεών. Ο βασικός της ρόλος είναι να φροντίζει τα εγγόνια. Η τυπική γιαγιά κάθεται στην πολυθρόνα φορώντας τα γυαλιά και πλέκοντας κάλτσες. Στις γιαγιάδες αρέσει επίσης να περνούν την ώρα στο παγκάκι δίπλα από την είσοδο του σπιτιού και να μιλούν με τις συνομήλικές τους για ένα σωρό θέματα, από τα διεθνή θέματα μέχρι τα καθημερινά προβλήματα. Οι γιαγιάδες φορούν στο κεφάλι δεμένα με έναν χαρακτηριστικό τρόπο μαντήλια, τα οποία στην αγγλική ονομάζονται με τη λέξη «babushka». Το 2012, στη Eurovision, τη δεύτερη θέση κατέλαβε το εξαμελές συγκρότημα «Μπουράνοβσκιε μπάμπουσκι», από το οποίο οι τέσσερις γυναίκες ήταν τότε πάνω από 70 ετών.
Το μουσικό όργανο σε στυλ και τεχνική παιξίματος μπορεί να συγκριθεί με το μπάντζο. Όμως σε αντίθεση με αυτό, δεν έχει τέσσερις χορδές αλλά τρεις, δεν είναι στρογγυλό αλλά τρίγωνο, ενώ το σώμα της είναι εξ ολοκλήρου από ξύλο. Είναι ένα παραδοσιακό σύμβολο της Ρωσίας, αν και η πρώτη αναφορά σε αυτή εντοπίζεται μόλις τον 17ο αιώνα. Από τον 17ο μέχρι τον 19ο αιώνα, η μπαλαλάικα ήταν πραγματικά το πιο δημοφιλές όργανο στη ρωσική επαρχία, αλλά από τα μέσα του 20ου αιώνα πέρασε στην κατηγορία των αναμνηστικών αρχαϊκού τύπου. Τη θέση της πήρε (και πλέον όχι μόνο στην επαρχία, αλλά και στην πόλη) η εξάχορδη κιθάρα, με την οποία συνδέεται η άνθηση του αυτοσχέδιου τραγουδιού, του επονομαζόμενου «των βάρδων» (Οκουντζάβα, Γκάλιτς, Βισότσκι), το οποίο δεν αναγνωριζόταν επισήμως, αλλά κυκλοφορούσε σε εκατομμύρια αντίτυπα χάρη στη διάδοση των καθημερινών εγγραφών από μαγνητόφωνο.
Οι λεπτές κρέπες από μαλακή ζύμη, ψημένες στο τηγάνι. Ένα από τα αρχαιότερα εθνικά εδέσματα το οποίο είναι γνωστό από την ειδωλολατρική εποχή, όταν τα μπλινί συμβόλιζαν τον ήλιο και χρησιμοποιούνταν ως τελετουργικό φαγητό. Τα μπλινί ψήνονται και σήμερα στη διάρκεια της ρωσικής απόκριας, της Μάσλενιτσα, όπως και σε διάφορες άλλες συγκυρίες, όπως τα μνημόσυνα. Λόγω του ότι τα μπλινί θέλουν πολύ λίγο χρόνο για να ψηθούν, στη ρωσική γλώσσα χρησιμοποιείται ευρέως η φράση «Ψήνεται σαν τα μπλινί», που σημαίνει «Παράγεται κάτι γρήγορα σε μεγάλη ποσότητα». Μια ακόμη φράση είναι «Το πρώτο μπλιν βγήκε σβώλος», που σημαίνει «Κάθε αρχή και δύσκολη». Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι συχνά, λόγω του ανεπαρκώς ζεσταμένου τηγανιού, το πρώτο μπλιν δεν βγαίνει όπως πρέπει, αλλά με χαλασμένο το σχήμα του. Σήμερα στην καθομιλουμένη τη λέξη «μπλιν» μπορεί να την ακούσει κανείς αρκετά συχνά, αλλά όχι με την κυριολεκτική έννοια του, παρά σαν υποκατάστατο βλασφημίας και έκφρασης αισθήματος δυσαρέσκειας, με μια εύφημη, καλή λέξη.
Ο σοβιετικός κομμουνιστής, μέλος του κόμματος (το κόμμα ήταν ένα και μοναδικό). Γεννήθηκε σε ένα από τα πρώτα συνέδρια του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος, όταν η ομάδα του Λένιν έλαβε την πλειοψηφία σε ένα σημαντικό θέμα. Η λέξη καθιερώθηκε και τους υποστηρικτές του Λένιν άρχισαν να τους ονομάζουν «μπολσεβίκους», παρά το γεγονός ότι σε πολλά άλλα ζητήματα μειοψηφούσαν. Όταν το κόμμα διαιρέθηκε σε «μπολσεβίκους» (πλειοψηφικός) και «μενσεβίκους» (μειοψηφικός), η δημοτικότητα που απέκτησαν οι «μπολσεβίκοι» εξηγείται σε μεγάλο βαθμό με την επιτυχημένη ονομασία τους, καθότι στην καθημερινή συνείδηση το «μπόλσε» (περισσότερο) δημιουργεί τον συνειρμό με το «καλύτερο».
Η σούπα από παντζάρια και άλλα λαχανικά είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα πρώτα πιάτα στις ρωσικές οικογένειες και στα ρωσικά εστιατόρια, σε ολόκληρο τον κόσμο. Το παντζάρι χαρίζει στο μπορς μια χαρακτηριστική γεύση και ένα πλούσιο μπορντό χρώμα. Στη σούπα προστίθεται οπωσδήποτε σμετάνα (γαλακτοκομικό προϊόν σαν πολύ παχύ ανθόγαλο, με οξύτητα παρόμοια με εκείνη του γιαουρτιού και γεύση που θυμίζει φρέσκο βούτυρο), ενώ μπορεί να συνοδευτεί με μικρά σκορδόψωμα, που στη ρωσική του εκδοχή ονομάζονται «παμπούσκι». Για να είμαστε ακριβείς, η πατρότητα του μπορς δεν ανήκει στη ρωσική κουζίνα, αλλά στην ουκρανική. Στη ρωσική κουζίνα ένα ανάλογό του είναι το «σι», του οποίου το βασικό συστατικό όμως δεν είναι το παντζάρι, αλλά το λάχανο.
Η ιδρυθείσα τη δεκαετία του 1930 «Γενική Διεύθυνση Στρατοπέδων» (Generálnoe Upravlénie Lageréi – GULag), όπου κρατούνταν, και χρησιμοποιούνταν σε βαριές εργασίες, ποινικοί και πολιτικοί κρατούμενοι. Χάρη στο βιβλίο του Σολζενίτσιν «Αρχιπέλαγος ΓΚΟΥλάγκ», η λέξη κατέστη σύμβολο του καταπιεστικού καθεστώτος. Τους ενόχους, συχνά με κατασκευασμένες κατηγορίες, καταδίκαζαν να εκτίσουν στα στρατόπεδα ποινές μακράς διάρκειας (μέχρι 25 χρόνια). Συχνά έλεγαν στους συγγενείς ότι ο καταδικασθείς τιμωρήθηκε με «10 χρόνια χωρίς δικαίωμα αλληλογραφίας», κάτι που σήμαινε «εκτέλεση».
Το ξύλινο αγροτόσπιτο. Το κύριο εργαλείο για την κατασκευή της ιζμπά ήταν το τσεκούρι, καθώς με αυτό έφτιαχναν ξύλινες κυλινδρικές δοκούς με τις οποίες (χωρίς τη χρήση καρφιών) συναρμολογούσαν τους τοίχους. Το τζάκι τοποθετούταν κοντά στην είσοδο, ενώ η άλλη γωνιά, διαγωνίως από αυτό, ονομαζόταν «κράσνι» (όμορφη). Σε ένα ράφι της τοποθετούνταν οι εικόνες του σπιτιού, κάτω από αυτές υπήρχε τραπέζι με τις καρέκλες, ενώ κατά μήκος των τοίχων προσαρμόζονταν σανίδες για την απόθεση διαφόρων οικιακών ειδών. Η κατάσταση φτώχειας που επικρατούσε αντισταθμιζόταν με τη φράση: «Δεν είναι όμορφη η ιζμπά για την πολυτέλειά της, αλλά για τα πιροσκί της». Ενώ η φράση, «Βγαίνουν τα σκουπίδια από την ιζμπά» σημαίνει ακόμη και σήμερα «Κοινοποιούνται οι εσωτερικές διαμάχες και τα σκάνδαλα», κάτι δηλαδή όπως το κοινό «Βγαίνουν τα άπλυτα στη φόρα». Τον 20ο αιώνα η ιζμπά αποτελεί πια σύμβολο της οπισθοδρόμησης, ενώ στους καιρούς μας η διαμόρφωση της ιζμπά χρησιμοποιείται κατά κόρον για τη δημιουργία παραδοσιακής διακόσμησης σε εστιατόρια, καφετέριες και μπαρ.
Η προνομιούχα κοινωνική τάξη των αξιωματούχων στην ΕΣΣΔ. Προκειμένου να μπεις στη νομενκλατούρα, έπρεπε να διαθέτεις «καλή» καταγωγή (από εργάτες ή αγρότες), να πραγματοποιήσεις καριέρα στην Κομσομόλ (Κομμουνιστική Νεολαία) και να ενταχθείς στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Τα μέλη της νομενκλατούρας, κατά κανόνα, δεν έβγαιναν πλέον από αυτή. Εκείνους που δεν τα κατάφερναν στην εργασία τους, απλώς τους μετάθεταν σε άλλο (επίσης πάντως διοικητικό) πόστο.
Το μεταλλικό σκεύος για το βράσιμο του νερού που περιέχει μέσα του έναν ειδικό μίνι-κλίβανο για να ζεσταίνει το νερό, ο οποίος γεμίζει με καρβουνάκια ή μικρά κουκουνάρια. Παρ’ ότι το σαμοβάρ είναι ρωσικό σύμβολο, ωστόσο έφτασε στη Ρωσία από τη Δυτική Ευρώπη μόλις τον 18ο αιώνα. Η πόλη όπου κυρίως έφτιαχναν ρωσικά σαμοβάρ ήταν η Τούλα, γι’ αυτό άλλωστε και υφίσταται το ρητό «Στην Τούλα δεν πάνε έχοντας μαζί το δικό τους σαμοβάρ». Άλλοτε το σαμοβάρ ήταν αναπόσπαστο αξεσουάρ στο τραπέζι, ενώ σήμερα αποτελεί ένα παλαιό διακοσμητικό, καθώς το ρόλο του πλέον έχουν αναλάβει οι βραστήρες, στις περισσότερες περιπτώσεις οι ηλεκτρικοί.
Ο τίτλος του ρωσικού μονάρχη είναι μια συντομευμένη μορφή του λατινικού caesar. Εγκρίθηκε για πρώτη φορά το 1547 από τον Ιβάν τον Τρομερό. Από το 1613 ως το 1917 τη Ρωσία κυβερνούσε η δυναστεία των Ρομανόφ. Ο πρώτος Ρομανόφ που ανήλθε στο θρόνο ήταν ο Μιχαήλ Φιόντοροβιτς. Τελευταίος τσάρος ήταν ο Νικόλαος Β΄, ο οποίος παραιτήθηκε από το θρόνο το 1917. Ωστόσο, αυτό το έκανε προς όφελος του νεότερου αδελφού του Μιχαήλ, ο οποίος με τη σειρά του επίσης παραιτήθηκε, και μάλιστα αμέσως. Τυπικά δηλαδή, τελευταίος τσάρος ήταν ο Μιχαήλ. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο πρώτος και τελευταίος πρόεδρος της ΕΣΣΔ ονομαζόταν επίσης Μιχαήλ (Γκορμπατσόφ), ο οποίος είχε εκλεγεί σε αυτή τη θέση την άνοιξη του 1990 και παραιτήθηκε δημοσίως από αυτή, το Δεκέμβριο του 1991.
rbth.gr
0 Σχόλια