Κωνσταντινούπολη: Αρώματα ζωής

Το ότι είναι μία από τις ομορφότερες, ιστορικότερες και γραφικότερες πόλεις του κόσμου δεν περίμενες να σου το πω εγώ.
Φέτος, εξάλλου, που είναι Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης, θα σου το θυμίζουν συνεχώς:

«Αυτήν τη χρονιά έχετε άλλον ένα λόγο να επισκεφτείτε την Πόλη...». Εγώ θα προσπαθήσω να σε περπατήσω στα μυστικά της. Να σε βοηθήσω να ξεφύγεις από τα τετριμμένα της τουριστικής βιομηχανίας. Να σου δείξω κάποια από τα πολλά άγνωστα πρόσωπά της και να σου μιλήσω για την ψυχή της.

Πάντα δυσκολεύομαι να εξηγήσω τι είναι αυτό που με κρατά στην Πόλη τα τελευταία επτά χρόνια. «Ζείτε πράγματι μέσα σε τέτοια ομορφιά;» με ρωτούσαν Αραβες συνάδελφοι, καθηλωμένοι από τα πανοράματά της, που αποτελούν το φόντο τουρκικών τηλεοπτικών σειρών οι οποίες σαρώνουν τα τελευταία χρόνια την τηλεθέαση. «Η εξωτερική ομορφιά είναι μία μόνο από τις πολλές χάρες της Πόλης», απαντούσα.

Τι είναι αυτό που τόσο μας μαγεύει εδώ; Η φαντασμαγορική τοπογραφία, τα επιβλητικά κατάλοιπα χιλιόχρονης ιστορίας, το βάρος της μνήμης τόσων αιώνων; Τίποτε από μόνο του και όλα σε συνδυασμό. Περισσότερο όμως αυτό που μας δένει με την Πόλη είναι τα πολλά της πρόσωπα. Οι γειτονιές της, που τόσο πολύ διαφέρουν, ώστε νομίζεις πως ανήκουν σε διαφορετικές πόλεις, που τις χωρίζουν χιλιάδες μίλια αλλά και πολιτισμοί. Ο πολύχρωμος και πολύβουος συρφετός των δρόμων και των αγορών της. Τα μυστικά των ξεχασμένων σοκακιών, η απρόσμενη αλλαγή στην αρχιτεκτονική και στον πληθυσμό από τον ένα δρόμο στον άλλον.

Η Πόλη είναι ένα καλειδοσκόπιο εικόνων ασυνάρτητων μα γοητευτικών, μια πηγή θετικής ενέργειας στην οποία θέλεις να βυθιστείς. Η Πόλη μού λείπει, ακόμη και όταν βρίσκομαι εδώ, στο διαμέρισμα του Πέραν, στο «μικρό μας χωριό». Οι φίλοι, τα στέκια, όλα εδώ γύρω. Η γνώση ότι, όσο είμαι κλεισμένος δουλεύοντας, οι αγορές και τα χάνια είναι γεμάτα κίνηση, τα βαπόρια των αστικών συγκοινωνιών πηγαινοέρχονται Ευρώπη - Ασία και ο κόσμος σουλατσάρει στις προκυμαίες του Βοσπόρου με κάνει να θέλω να πάρω τους δρόμους. Στην Πόλη μπορείς εύκολα να ξεφύγεις. Να χαθείς σε αλλοτινούς μικρόκοσμους, λησμονώντας τα άγχη και ξεπερνώντας τους ορίζοντες της μικρής, δικής σου καθημερινότητας.

Η αγαπημένη μου διαφυγή είναι τα οθωμανικά χάνια. Φωλιάζουν στις πλαγιές του Μερτζάν (Μercan) και του Ταχτάκαλε (Tahtakale), ανάμεσα στο Μεγάλο Παζάρι (Kapalicarsi - Σκεπαστή Αγορά) και στην Αγορά Μπαχαρικών(Misir Carsisi - Αιγυπτιακή Αγορά) του Εμίνονου (Eminonu). Αλλοτε πανδοχεία για τα καραβάνια και σημεία χονδρεμπορίου, τα χάνια στεγάζουν σήμερα εργαστήρια και βιοτεχνίες. Εδώ θα βρεις αργυροχόους, μπαλωματές χαλιών, στιλβωτές και σιδεράδες, τους τελευταίους εκπροσώπους παραδοσιακών επαγγελμάτων που σβήνουν, να συναλλάσσονται όπως κάνουν εδώ και αιώνες. Αξίζει να περάσεις ώρες σε αυτά τα επιβλητικά οθωμανικά κτίρια, με τις εσωτερικές αυλές, τους σκοτεινούς διαδρόμους και τις σειρές τρουλίσκων στην οροφή.

Οι εικόνες που θα καταγράψεις εκεί, σε λίγα χρόνια θα αποτελούν ανάμνηση και μόνο.
Πλησιέστερη διαφυγή μου, δέκα λεπτά περπάτημα από το σπίτι μου, το Ταρλάμπασι (Tarlabasi), η μεγαλύτερη, άλλοτε ρωμαίικη, γειτονιά του Πέραν.
Σήμερα είναι αυτή με το πιο εκρηκτικό κοινωνικό κοκτέιλ, το πιο έντονο χρώμα. Κάτω από τις μπουγάδες, που στολίζουν τις κατηφοριές του σαν γιρλάντες πανηγυριού, απλώνεται ένα διαβόητο γκέτο κατοικούμενο από τους απόκληρους - τραβεστί, Τσιγγάνους, Κούρδους και Αφρικανούς μετανάστες. Μέσα στα ελληνικά σπίτια, δημιουργήματα μιας αστικής τάξης που ξεκληρίστηκε, μοιάζουν παράταιροι. Μάθαμε όμως όλοι να αγαπάμε αυτήν τη γειτονιά όπως είναι σήμερα, ξεπερνώντας τη στενοχώρια που προκαλεί η εγκατάλειψη των ελληνικών σπιτιών. Αγωνιούμε να μην πραγματοποιηθούν τα φιλόδοξα σχέδια της Μητροπολιτικής Δημαρχίας για την «ανάπλαση» της περιοχής, που φιλοδοξούν να τη μετατρέψουν σε γειτονιά με αέρα Ντουμπάι.

Φίλοι που έρχονται για λίγες ημέρες στην Πόλη με ρωτούν τι να πρωτοδούν, πού να πρωτοπάνε. Προσπέρασε, τους λέω, Τοπ Καπί, Μπλε Τζαμί και τα συναφή και ψάξε παραπέρα. Τη μαγεία της Πόλης αναζήτησέ τη στα πανοράματά της και σε μικρές χαρές που μόνο εδώ θα βρεις. Ισως εκείνη που σου αφήνει πιο έντονη την εικόνα είναι το πέρασμα ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ασία με ένα από τα βαπόρια της γραμμής. Από το κατάστρωμα, πίνοντας ένα ζεστό τσάι στο ποτηράκι με σχήμα τουλίπας, θα μπορέσεις να απολαύσεις τη φανταστική τοπογραφία: τις τρεις υδάτινες μάζες, Βόσπορο, Κεράτιο και Θάλασσα του Μαρμαρά, να σμίγουν, τους τρούλους και τους μιναρέδες της Παλιάς Πόλης, τον Πύργο του Λεάνδρου (Kiz Kulesi) να ορθώνεται μες στο νερό. Φρόντισε να επιστρέφεις με τη δύση, για να αντικρίσεις την Παλιά Πόλη σε ένα παρανάλωμα, τις σιλουέτες των τζαμιών της μαύρες κόντρα στη φωτιά του ουρανού.

Την Πόλη πρέπει να την περιπλανηθείς. Να γυρίσεις τις εσωστρεφείς ιστορικές γειτονιές της. Θα σε περπατούσα στο Κούμκαπι (Kumkapi), την παλιά αρμένικη και ρωμαίικη γειτονιά, με τις βιοτεχνίες παπουτσιών, τα μέγαρα της Μπελ Επόκ που μαδάνε σαν λεπρά, τους χαμάληδες και τους Αφρικανούς και Ασιάτες μετανάστες. Στο Φανάρι, στη σκιά της Μεγάλης Σχολής, με τις απότομες ανηφοριές του και τη μελαγχολία να σε μαχαιρώνει σε κάθε βήμα. Στο Μπαλατά (Balat) με τις σειρές τρίπατων σπιτιών, τις περίτειχες εκκλησίες και συναγωγές και τις θειές από τον Πόντο με τις λουλουδάτες εμπριμέ μαντίλες και φούστες που κουτσομπολεύουν με τις ώρες στα κεφαλόσκαλα.
Μην περιοριστείς όμως στην ιστορία και τη γραφικότητα. Αν και αποτελούν το γοητευτικότερο πρόσωπο της Πόλης, οι παλιές γειτονιές της δίνουν μια μερική μόνο εικόνα της. Η Κωνσταντινούπολη σήμερα είναι μια μεγαλούπολη 17 εκατομμυρίων, που προσφέρει τα πάντα σε όποιον μπορεί να πληρώσει...

Αν φύγεις χωρίς να έχεις δει τις μεγαλοπρεπείς προσόψεις και τις ακριβές βιτρίνες του Νισάντασι (Nisantasi) και της Τεσβίκιε (Tesvikiye), τις αμέτρητες γκαλερί που ξεφυτρώνουν σε όλη την Πόλη, τα μουσεία μοντέρνας τέχνης, τα επιτεύγματα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής όπως η υπεραγορά Canyon και τις αριστοτεχνικές αναπλάσεις όπως το Santral Istanbul, δεν θα έχεις ολοκληρωμένη εικόνα. Και αφού τα δεις και τα ρουφήξεις όλα αυτά, θα αποδράσεις προς την περιφέρεια. Θα διασχίσεις το Βόσπορο με το πορθμείο μέχρι το στόμιο της Μαύρης Θάλασσας και θα ανεβείς μέχρι το βυζαντινό φρούριο στο Ανάντολου Χισάρι (Anadolu Hisari).

Θα πάρεις το βαπόρι ώς την Πρίγκιπο (Buyukada) και θα σκαρφαλώσεις ασθμαίνοντας το λόφο του Αη Γιώργη, για να φας στο ταβερνάκι δίπλα στη μονή. Θα κατεβείς στην Αντιγόνη (Burgazada), το πιο ήσυχο από τα νησιά, να περπατήσεις μέχρι το εγκαταλελειμμένο ελληνικό νεκροταφείο στην κορυφή του λόφου, πνιγμένο στα λουλούδια την άνοιξη και με πανοραμική θέα στο Μαρμαρά και στην Πόλη. Θα περπατήσεις την προκυμαία του Βοσπόρου από το Νιχώρι (Yenikoy) ώς τα Θεραπειά (Tarabya), τυφλωμένος από την ομορφιά του στενού και μετρώντας τα πλοία που το διαβαίνουν. Και ναι, αφού τα κάνεις όλα αυτά, θα «αρρωστήσεις» κι εσύ αθεράπευτα. Το μικρόβιο της Πόλης. Και δεν θα βλέπεις την ώρα να γυρίσεις.
Αλέξανδρος Μασσαβέτας