Γονιδιακή θεραπεία για τη νόσο Duchenne

Η υπερκέραση εξονίων επιβραδύνει την εξέλιξη της μυϊκής δυστροφίας του Ντουσέν.

Η Τέρι Ελσγουερθ είναι βέβαιη ότι ο Μπίλι, ο δωδεκάχρονος γιος της, που πάσχει από μυϊκή δυστροφία Ντουσέν, πάει καλύτερα χάρη σε ένα πειραματικό φάρμακο με το οποίο εξουδετερώνεται η μετάλλαξη που προκαλεί την ασθένεια.

Η ικανότητα βάδισής του δεν επιδεινώθηκε την τελευταία διετία που λαμβάνει το σκεύασμα. Αντιθέτως, πολλά αγόρια που πάσχουν από το ίδιο νόσημα βρίσκονται καθηλωμένα σε αναπηρική καρέκλα όταν φτάνουν στην ηλικία του Μπίλι, που χαμογελαστός περπατά ακόμη και σε χωματόδρομους χωρίς να πέφτει.
Τέτοιες αναφορές και τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν από τις μικρές κλινικές μελέτες γιγάντωσαν τις ελπίδες μιας νέας γενετικής τεχνικής που ονομάζεται «υπερκέραση εξονίων» (exon skipping).
Η νέα μέθοδος επιβραδύνει την εξέλιξη της μυϊκής δυστροφίας του Ντουσέν, ενώ οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι με τη νέα μέθοδο θα βρουν θεραπείες για πολλές κληρονομικές νόσους. Τα θεμέλια της νέας μεθόδου είναι μεγαλοφυή: Μια ασθένεια μπορεί να θεραπευθεί όχι μόνο με την αντικατάσταση του προβληματικού, του μεταλλαγμένου γονιδίου, όπως κάνουν οι γενετικές θεραπείες, αλλά και με την αποκατάστασή του.
Βέβαια, τα αποτελέσματα της πρώτης κλινικής μελέτης ενός σκευάσματος που βασίζεται σε αυτήν την αρχή είναι μάλλον αποθαρρυντικά. Το φάρμακο (drisapersen) δεν είχε καλύτερα αποτελέσματα από ένα άλλο ψευδοφάρμακο στην αντιμετώπιση της μυϊκής δυστροφίας του Ντουσέν.
Τουλάχιστον 15.000 Αμερικανοί πάσχουν από τη συγκεκριμένη μορφή μυϊκής δυστροφίας. Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει κάποια θεραπεία, αν και η χορήγηση στεροειδών βοηθά. Οι ασθενείς καθηλώνονται στην αναπηρική καρέκλα προτού φτάσουν στην εφηβεία. Οι πάσχοντες έχουν μία μετάλλαξη που δεν επιτρέπει στον οργανισμό να παράγει δυστροφίνη, την πρωτεΐνη που προστατεύει τους μυς απορροφώντας τους κραδασμούς.
Τα γονίδια διαθέτουν τις συνταγές για τις πρωτεΐνες του οργανισμού και υπάρχουν μέσα στα χρωμοσώματα σε τμήματα, τα εξόνια, τα οποία συνδυάζονται στο RNA και δημιουργούν τα καλούπια για τις πρωτεΐνες. Οι μεταλλάξεις και τα εξόνια που λείπουν καταλήγουν στη δημιουργία λανθασμένων πρωτεϊνών.
Ενας τρόπος για να αντιμετωπιστούν τα σφάλματα που προκαλούνται από τις μεταλλάξεις είναι να δημιουργηθεί ένα φάρμακο που είτε προκαλεί το σβήσιμο ενός εξονίου ή την παράκαμψή του κατά τρόπο ώστε να αποκατασταθεί η ορθή αλληλουχία βάσεων. Στη μυϊκή δυστροφία, η τεχνική υπερκέρασης του εξονίου καταλήγει σε μια δυστροφίνη από την οποία λείπει ένα κομμάτι στο μέσον. Ωστόσο, σύμφωνα με τους ερευνητές, πρέπει να είναι εν μέρει τουλάχιστον λειτουργική.
Λίγες πρωτεΐνες μπορούν να λειτουργήσουν παρότι λείπει ένα κομμάτι τους, γεγονός που μοιάζει να είναι το βασικό εμπόδιο στην ευρύτερη εφαρμογή της μεθόδου υπερκέρασης εξονίου. Ωστόσο, υπάρχουν άλλες τεχνικές που προσπαθούν να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο συνδυάζονται προκειμένου να φτιάξουν το καλούπι.
Ενα άλλο πρόβλημα στη στρατηγική αυτή είναι ότι διαφορετικά εξόνια πρέπει να διαγραφούν για να αντιμετωπιστούν οι διαφορετικές μεταλλάξεις που προκαλούν τη μυϊκή δυστροφία Ντουσέν. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι τα νέα σκευάσματα θα πρέπει να μπορούν να «παρακάμπτουν» μέχρι εκατό διαφορετικά εξόνια ή συνδυασμούς τους.