Σήμα-κατατεθέν της Έδεσσας και άρρηκτα συνδεδεμένοι με την ιστορία της πόλης είναι οι καταρράκτες, ο οποίοι βρίσκονται στο ομώνυμο πάρκο που διασχίζει ο Εδεσσαίος ποταμός.
Κατηφορίζοντας τον φαρδύ πλακόστρωτο δρόμο του πάρκου, ο θόρυβος από την πτώση του νερού ολοένα και δυναμώνει.Η πρώτη εικόνα που αντικρίζετε είναι και η πιο εντυπωσιακή, καθώς ο μεγαλύτερος καταρράκτης, ο Κάρανος, πέφτει από ύψος 70 μέτρων ανασηκώνοντας ένα πυκνό σύννεφο από μυριάδες μικρά σταγονίδια που δροσίζουν την ατμόσφαιρα.
Οι εντυπωσιακοί καταρράκτες δημιουργήθηκαν τον 14ο αιώνα έπειτα από ένα
ισχυρό φυσικό φαινόμενο.
Τα νερά του καταρράκτη δεν έχουν σταθερή ροή.
Αλλες φορές είναι περισσότερα και άλλες λιγότερα, ενώ κάποια βράδια σταματούν να τρέχουν αφού η ροή τους ελέγχεται από τον υδροηλεκτρικό σταθμό της ΔΕΗ στον Αγρα.
Τα μονίμως βρεγμένα και γλιστερά σκαλιά οδηγούν κάτω από τα νερά του καταρράκτη, όπου υπάρχει ένα μικρό σπήλαιο.Συνεχίζοντας τον δρόμο του πάρκου φτάνετε λίγο πιο κάτω σε έναν μικρότερο διπλό καταρράκτη. Παλιότερα υπήρχαν 11 καταρράκτες, όμως σήμερα έχουν απομείνει 7 και μόνο 2, ορατοί και προσεγγίσιμοι.
Οι καταρράκτες δημιουργήθηκαν τον 14ο αιώνα, όταν μετά κάποιο καιρικό ή γεωλογικό φαινόμενο (πιθανότατα σεισμό) άνοιξαν ρήγματα στον βράχο και απελευθερώθηκαν τα νερά του ποταμού που συγκρατούσε η λίμνη, που υπήρχε στα δυτικά της πόλης.
Μέχρι την Κατοχή εδώ βρίσκονταν τα χριστιανικά νεκροταφεία της πόλης. Το καλοκαίρι του 1942 οι Γερμανοί μετέφεραν τα νεκροταφεία και δημιούργησαν εδώ μια ενδιαφέρουσα και προσεγμένη ανάπλαση του χώρου, φτιάχνοντας δύο πισίνες για τους στρατιώτες, παρτέρια, ζαρντινιέρες, δενδροφυτεύσεις κ.ά.
Το πάρκο και το υπαίθριο μουσείο νερούΜετά το τέλος του πολέμου το πάρκο πέρασε στον δήμο, ο οποίος φρόντισε για τον καλλωπισμό του και την κατασκευή υποδομών ώστε να γίνει επισκέψιμο.
Τη δεκαετία του ΄60 η απόφαση της ΔΕΗ να καταστρέψει το πάρκο και να δημιουργήσει μία ακόμη λίμνη για μεγαλύτερη παραγωγή ενέργειας πυροδότησε μια πρωτοφανή κινητοποίηση των κατοίκων.
Μετά την έντονη διαμαρτυρία τους, αλλά και δεκάδες άρθρα του Εδεσσαίου δημοσιογράφου Σόλωνα Γρηγοριάδη στην εφημερίδα «Ακρόπολη» η κυβέρνηση Καραμανλή υπαναχώρησε κι έτσι το πάρκο και ο καταρράκτης γλίτωσαν.
Τα νερά του ποταμού Εδεσσαίου (παλιότερα ονομαζόταν Βόδας) ήταν για πολλά χρόνια πηγή ζωής για την πόλη και τις βιομηχανίες της. Από τα τέλη του 19ου αιώνα άρχισε να αναπτύσσεται η υδροκίνητη βιομηχανία και κατασκευάστηκαν τα πρώτα κλωστοϋφαντουργεία δίπλα στους καταρράκτες.
Από το 1920 μέχρι τις αρχές του Β' Παγκόσμιου Πολέμου η βιομηχανική ανάπτυξη που στηρίχθηκε στη δύναμη του νερού γνώρισε τέτοια άνθηση ώστε η Εδεσσα ονομάστηκε «Μάντσεστερ της Ανατολής»!
Η παρακμή της υδροκίνητης βιομηχανίας ξεκίνησε στο τέλος της δεκαετίας του ‘50 με την κατασκευή του υδροηλεκτρικού σταθμού της ΔΕΗ στον Αγρα.
Τα εργοστάσια αναγκάστηκαν να παραχωρήσουν τα υδάτινα δικαιώματά τους και το 1962 έκλεισαν οριστικά.
Ο πλακόστρωτος δρόμος από το πάρκο καταρρακτών θα σας φέρει στο Υπαίθριο Μουσείο Νερού, όπου ξετυλίγεται ολόκληρη η υδροκίνητη ιστορία της Εδεσσας. Θα περπατήσετε σε καλντερίμια ανάμεσα σε αναστηλωμένα βιομηχανικά κτίρια, κανάλια με τρεχούμενο νερό, γρανάζια, ιμάντες και τεράστιες μηχανές.
Ξεχωρίζουν ο αλευρόμυλος του Σαλαμπάση και το σησαμοτριβείο του Γιαννάκη, όπου φιλοξενείται ένα ενδιαφέρον ενυδρείο με ψάρια του γλυκού νερού, φίδια, νεροχελώνες, χέλια, καβούρια έως και κροκόδειλοι!
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Υπάρχουν αρκετές επιλογές για δραστηριότητες στην πόλη της Εδεσσας.
Μπορείτε να κάνετε ράφτινγκ στον Εδεσσαίο, βόλτες με άλογα στην αρχαία πόλη και τους καταρράκτες, γύρο της πόλης με ποδήλατο, πεζοπορία στο δάσος της Γαβαλιώτισσας και τον λόφο «606», μέχρι και πτήσεις με παραπέντε από τον Ψηλό Βράχο.
(Πληροφορίες: Πάρκο Καταρρακτών, τηλ. 23810 20300).
ΠΩΣ ΘΑ ΠΑΤΕ
Η Εδεσσα απέχει 560 χλμ. από την Αθήνα και 89 χλμ. από Θεσσαλονίκη.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ
Δήμος 23810 22966 Νοσοκομείο 23810 27441 Αστυνομία 23810 51507 Πληροφορίες για την πόλη θα βρείτε στο Κέντρο Τουριστικής Πληροφόρησης (23810 20300) και στο https://www.edessacity.gr/.
Το Βαρόσι και η πόλη
Δίπλα στο Μουσείο Νερού βρίσκεται το Βαρόσι, ένα από τα ομορφότερα τμήματα της πόλης, το οποίο προστατεύεται από το 1983 με ειδικό νόμο.
Εδώ βρίσκονται τα ομορφότερα παλιά σπίτια, μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής.
Είναι ό,τι απέμεινε από την παλιά Εδεσσα, μετά την πυρπόλησή της από τα γερμανικά στρατεύματα το 1944 επειδή τη θεωρούσαν κέντρο των αντιστασιακών.
Το Βαρόσι ήταν ο ένας από τους τρεις χριστιανικούς μαχαλάδες της πόλης κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Το 1992 ολοκληρώθηκε η μελέτη για την ανάπλαση και αποκατάσταση των σπιτιών, η οποία βραβεύθηκε πρώτη ανάμεσα σε 1.282 από ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Αξίζει να κάνετε τη βόλτα στα στενά δρομάκια για να δείτε τα παλιά σπίτια και αρχοντικά της γειτονιάς καθώς και τις ενδιαφέρουσες εκκλησίες της.
Ξεχωρίζει η βυζαντινή εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, χτισμένη τον 14ο αιώνα, με ενδιαφέρουσες αγιογραφίες του 1380 και κάποιες νεότερες του 17ου αιώνα.
Είναι ξυλόστεγη, βασιλικού ρυθμού, χτισμένη στη θέση αρχαίου ναού (πιθανόν του Υψίστου Δία) γι΄ αυτό και διαθέτει αρκετά τμήματα από αρχαία δομικά υλικά, όπως τα κιονόκρανα. Ηταν η Μητρόπολη της Εδεσσας μέχρι το 1955 και πριν από την Τουρκοκρατία ήταν αφιερωμένη στην Αγία Σοφία, αλλά πήρε το σημερινό της όνομα τον 17ο αιώνα για να μη μετατραπεί σε τζαμί, όπως προέβλεπε το διάταγμα του σουλτάνου για κάθε εκκλησία που λεγόταν Αγία Σοφία.
Λίγο μακρύτερα υπάρχει άλλη μια βυζαντινή εκκλησία, των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Χτίστηκε και αυτή κατά τον 14ο αιώνα και έχει λίγες ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες της περιόδου 1375-1385.
Στο μουσείο φιλοξενούνται σημαντικά εκθέματα που περιγράφουν τη ζωή των κατοίκων από τον προηγούμενο αιώνα μέχρι τη δεκαετία του 1950, καθώς και μια ενδιαφέρουσα συλλογή εκκλησιαστικών βιβλίων, από τα οποία ξεχωρίζει μια Παλαιά Διαθήκη του 1753.
Στον περίβολο της Μητρόπολης θα δείτε το Παρθεναγωγείο.
Πρόκειται για ένα ισόγειο κτίριο, με νεοκλασικές επιδράσεις κτισμένο από το 1872 έως το 1877. Σήμερα λειτουργεί ως αίθουσα τέχνης και φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις διαφόρων καλλιτεχνών.
Τη νέα πόλη διατρέχει ο Εδεσσαίος ποταμός γι΄ αυτό και είναι γεμάτη από γεφύρια (υπάρχουν 47 γεφύρια), με παλαιότερο το τούρκικο γεφύρι στο Κιούπρι, στα δυτικά της πόλης.
Στο κέντρο αναζητήστε το Ρολόι της πόλης που βρίσκεται καλά κρυμμένο πίσω από τις ψηλές πολυκατοικίες.
Είναι ένα ψηλό κτίσμα από πωρόλιθο, το οποίο κατασκευάστηκε το 1900, όμως λειτούργησε στις 18 Οκτωβρίου του 1912, ημέρα απελευθέρωσης της Εδεσσας.
Αξίζει επίσης να αναζητήσετε το Γενί Τζαμί, χτισμένο το 1904, που κάποτε λειτουργούσε ως μουσείο με αρχαιολογικά ευρήματα.
Ενα ακόμη όμορφο τμήμα της πόλης είναι τα «καταρρακτάκια», σημείο συνάντησης της νεολαίας, καθώς εδώ βρίσκονται συγκεντρωμένα όλα τα μπαράκια.
O ΨΗΛΟΣ ΒΡΑΧΟΣΣε μια άκρη του Βαροσίου βρίσκεται η θέση «Ψηλός Βράχος» με μοναδική θέα στις κοιλάδες της Εδεσσας και της Πέλλας, τις πλαγιές του Βερμίου, τον κάμπο και την αρχαία πόλη του Λογγού. Η καλύτερη ώρα για να έρθετε εδώ είναι νωρίς το πρωί ή αργά το απόγευμα.
Ο ΛΟΦΟΣ «606»
Στη βορειοανατολική πλευρά της Εδεσσας, λίγο έξω από την πόλη, βρίσκεται ο λόφος «606» που πήρε το όνομά του από το υψόμετρό του. Είναι ένα πανέμορφο σημείο με πολύ πράσινο και θέα στις κορυφές των βουνών.
Από το κανναβουργείο στον Λόγγο
Από το πάρκο των καταρρακτών θα κατεβείτε στο εντυπωσιακό κανναβουργείο της Εδεσσας. Φτιάχτηκε το 1908 από τον Αυστριακό μηχανικό Λεοπόλδο Αϊγλ και λειτούργησε από το 1913 μέχρι το 1967.
Ηταν το πρώτο εργοστάσιο στην Ελλάδα που έφτιαχνε σπάγκους και καραβόσκοινα από ινδική κάνναβη, με ημερήσια παραγωγή που έφτανε τα 1.200 κιλά.
Η διαδικασία κατεργασίας της πρώτης ύλης ήταν εξαιρετικά δύσκολη αλλά και μεθοδική. Στους χώρους που άλλοτε έσφυζε από ζωή σήμερα στέκουν βουβά τα εξαρτήματα, οι μηχανές, ο υδροστρόβιλος, οι άξονες μετάδοσης, η γεννήτρια, οι τροχοί και άλλα.
Τα φορεία που έχουν απομείνει στον χώρο του κανναβουργείου θυμίζουν τις δύσκολες εποχές με τα πολλά ατυχήματα από τους δεκάδες ιμάντες που χρησιμοποιούνταν για τη μετάδοση της κίνησης.
Στο μπροστινό μέρος του κτιρίου λειτουργεί το καλαίσθητο εστιατόριο «Κανναβουργείο». Από τον χώρο του εστιατορίου μπορείτε να δείτε τους χώρους επεξεργασίας και παραγωγής σκοινιών, καθώς και τις παλιές μηχανές.
Από το Κανναβουργείο αξίζει να κάνετε τον περίπατο μέσα στο πράσινο έως τον αρχαιολογικό χώρο του Λογγού. Στον κάμπο που βλέπετε κάτω από τη σημερινή πόλη της Εδεσσας, ανάμεσα στις καταπράσινες εκτάσεις του Λογγού, βρισκόταν μία από τις πιο σημαντικές πόλεις της Μακεδονίας, η αρχαία Εδεσσα.
Πρόκειται για την κάτω πόλη που ιδρύθηκε την κλασική εποχή και είναι μεταγενέστερη της άνω πόλης και της ακρόπολης που βρισκόταν στο «φρύδι» της σημερινής πόλης, σημείο που επιλέχθηκε χάρη στη φυσική οχύρωση και τα νερά της.
Η αρχαία Εδεσσα βρισκόταν επάνω σε έναν σημαντικό άξονα, τη βασιλική οδό, η οποία στη συνέχεια έγινε η Εγνατία Οδός.
Η πόλη οχυρώθηκε στο τέλος του 4ου αι. π.χ., ενώ στο τέλος του 6ου αι. μ.Χ. η κάτω πόλη εγκαταλείφθηκε σταδιακά και ο κόσμος μετοίκησε στην άνω πόλη και την ακρόπολη, όπου δημιουργήθηκε η βυζαντινή πόλη των Βοδενών, που ονομάστηκε και θεοφρούρητο κάστρο.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές μαρτυρούν μια ακμαιότατη πόλη που υπήρχε ήδη από τους ελληνιστικούς χρόνους.
Κάτω από ένα ίζημα σαν λάβα που πλάκωσε την πόλη ανακαλύφθηκαν ίχνη οχυρωματικού περιβόλου, η Νότια Πύλη και η κεντρική πλακοστρωμένη οδός με τους κίονες, που ένωνε τη Βόρεια με τη Νότια Πύλη.
Διασχίζοντάς τη θα περπατήσετε ανάμεσα από τα αρχαία σπίτια, μαγαζιά και κίονες, από τους οποίους ξεχωρίζουν αυτοί με τις αφιερωματικές επιγραφές στη θεά Μα και τις απελευθερωτικές επιγραφές, ενώ θα διακρίνετε αρχαίες τρίλιζες σκαλισμένες στο έδαφος.
Επίσης ανακαλύφθηκαν γλυπτά και επιτύμβιες στήλες από τα οποία ξεχωρίζει το επιτύμβιο ανάγλυφο του Χοίρου. Σύμφωνα με την επιγραφή, το γουρούνι ξεκίνησε με το αφεντικό του από το Δυρράχιο και διέσχισαν την Εγνατία Οδό μέχρι την Εδεσσα για να συμμετάσχουν στη μακεδονική γιορτή Φαλλοφόρια, η οποία ήταν αφιερωμένη στον Διόνυσο.
Το γουρούνι πέθανε σε τροχαίο και το αφεντικό του ανέθεσε τη στήλη στον τάφο του. (Ο χώρος είναι ανοιχτός 08:00-15:00, τηλ. 23810 25261.)
ΔIAMONH
«ΒΑΡΟΣΙ 4 ΕΠΟΧΕΣ» (Αρχιμανδρίτου Μελετίου 48-50, 2381051440, https://www.varosi4seasons.gr/). Αλλο ένα αρχοντικό της αστικής Εδεσσας, με μοναδική αισθητική και καταπληκτική θέα. Ανήκει και αυτό στην οικογένεια Σαλαχώρα (που έχουν και τον ξενώνα «Βαρόσι»), που θα σας σερβίρει παραδοσιακό πρωινό, αλλά και τσίπουρο με μεζέ όταν το ζητήσετε.
«ΧΑΓΙΑΤΙ» (Μακεδονομάχων 40, 2381051500, https://www.hagiati.gr/). Το εξαιρετικό αρχοντικό της οικογένειας Μητσινάκη ανακαινίστηκε υποδειγματικά και μετατράπηκε σε ένα πανέμορφο ξενώνα. Δωμάτια με ρομαντική ατμόσφαιρα, ζεστό φουαγιέ με τζάκι και μοναδική φιλοξενία από την κα Αθηνά που θα σας ετοιμάσει πρωινό με χειροποίητες πίτες.
«ΞΕΝΙΑ» (23810 21898). Πολύ καλό ξενοδοχείο που ανακαινίστηκε πρόσφατα. Με ευρύχωρα δωμάτια, πολύ καλή θέα, πρωινό που σερβίρεται σε μπουφέ και πολύ καλό σέρβις.
«ΑΙΓΕΣ» (23810 29888, https://www.aigai-hotel.gr/). Βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη στον δρόμο προς Φλαμουριά. Μοντέρνο ξενοδοχείο, με σύγχρονη διακόσμηση στα δωμάτια και θέα στους καταρράκτες και τον βράχο της Εδεσσας.
«ΑΛΦΑ» (23810 22221). Είναι στο κέντρο της Εδεσσας και ανακαινίστηκε πρόσφατα. Τα δωμάτια είναι απλά, καθαρά και περιποιημένα, με λιτή διακόσμηση.
«ΒΑΡΟΣΙ» (Αρχιμανδρίτου Μελετίου 45-47, 23810 21865, https://www.varosi.gr/). Στεγασμένος σε ένα αναστυλωμένο αρχοντικό του 1818, με οκτώ ατμοσφαιρικά δίκλινα δωμάτια και απαλά χρώματα. Οι οικογένεια Σαλαχώρα θα σας «σκλαβώσει» με την περιποίηση και τη φιλοξενία της.
ΦΑΓΗΤΟ
ΦΑΓΗΤΟ
«ΠΕΤΡΙΝΟΣ» (23810 99455). Βρίσκεται λίγο έξω από την Εδεσσα και είναι ένα από τα καλύτερα εστιατόρια της Μακεδονίας! Ο σεφ του μαγαζιού Σωτήρης Καρακίτσης ετοιμάζει για εσάς χοιρινό καπνιστό με λάχανο, φιλέτα, ψητό φουά γκρα, μανιτάρια και αν είστε τυχεροί ποταμίσιες καραβίδες. Διαθέτει και μια τεράστια κάβα. (Ανοικτό Πέμπτη έως Σάββατο Βράδυ και Κυριακή μεσημέρι.)
«ΚΑΝΝΑΒΟΥΡΓΕΙΟ» (23810 20070). Στεγασμένο σε ένα τμήμα του παλιού κανναβουργείου, με διεθνή κουζίνα, υψηλή αισθητική και πολύ καλό σέρβις. Από το πλούσιο μενού του ξεχωρίζει το χοιρινό γάστρας και το χοιρινό με δαμάσκηνα. Το καλοκαίρι σερβίρει στο όμορφο μπαλκόνι του.
«ΚΑΤΑΡΡΑΚΤΕΣ» (23810 35219). Λειτουργεί εδώ και πολλές δεκαετίες και είναι ένα από τα πιο γνωστά εστιατόρια της Εδεσσας μια και λειτουργεί μέσα στο πάρκο καταρρακτών και θα το βρείτε σχεδόν πάντα γεμάτο από ντόπιους και επισκέπτες. Εχει πολύ καλό φαγητό, με ξεχωριστά πιάτα το «τσομπλέκι» (εντράδα με λαχανικά, κρέας και τυρί) και το κρέας στάμνας.
«ΚΑΒΟΥΡΟΠΕΝΙΕΣ» (23810 20111). Εχει εξελιχθεί σε στέκι της νεολαίας που το προτιμά για τα καλοψημένα και νόστιμα κρέατα και λαχανικά, ψημένα στη σχάρα.
«ΦΟΕ» (23810 28860). Το εστιατόριο του Φυσιολατρικού Ομίλου Εδεσσας βρίσκεται στο πευκόδασος της Γαβαλιώτισσας, μια από τις ωραιότερες τοποθεσίες της πόλης. Με πιάτα από τη διεθνή κουζίνα και όμορφη διακόσμηση.
«ΣΤΑΘΜΟΣ» (23810 21110). Δίπλα στον σιδηροδρομικό σταθμό της πόλης με πεντανόστιμη κουζίνα. Δοκιμάστε σουτζουκάκια, μπιφτέκια, γουρουνόπουλο, ψητά μανιτάρια και μελιτζάνα γεμιστή.
«ΤΖΙΝΟΣ» (23810 25508). Κλασική ψησταριά με χορταστικούς μεζέδες, ζουμερά κρεατικά, σούβλες κα αξιόλογη κάβα.
«ΘΩΜΑΣ» (23810 28230). Το καλύτερο σουβλάκι της Εδεσσας μετράει 25 χρόνια ζωής. Για καλαμάκι, μπιφτέκι και πατάτες στη λαδόκολλα.
Λεωνίδας Τηνιακός- έθνος
0 Σχόλια