Οστεοπόρωση, η σιωπηλή επιδημία

Τα κόκαλά μας είναι ζωντανοί ιστοί, αποτελούνται από κύτταρα και διαρκώς ανανεώνονται.

Κάθε μέρα τα γερασμένα κύτταρα  καταστρέφονται και ο οργανισμός φροντίζει να τα αντικαθιστά με καινούργια.

Έχουμε δηλαδή οστική απορρόφηση (την κάνουν κύτταρα που λέγονται οστεοκλάστες) και οστική παραγωγή (που γίνεται από κύτταρα που λέγονται οστεοβλάστες).

Μέχρι τα 25 μας φτιάχνουμε όσο καταστρέφεται και λίγο παραπάνω. Έτσι σε  αυτή την ηλικία διαθέτουμε την υψηλότερη (κορυφαία) οστική μάζα. Από τα 25 και μετά και μέχρι τα 50, η οστική μάζα δεν αλλάζει και παραμένει σταθερή γιατί όσο γερνάει και καταστρέφεται τόσο και αναπαράγεται (εκτός για τις γυναίκες, αν υπάρχει νωρίτερα εμμηνόπαυση). 

Από τα 50 και πέρα όλοι οι άνθρωποι – άνδρες και γυναίκες – χάνουμε προοδευτικά μια μικρή ποσότητα οστικής μάζας (1-2% ετησίως), γιατί ο οργανισμός αναπληρώνει λιγότερο από όσο καταστρέφει. Έτσι δημιουργείται έλλειμμα ισορροπίας του οστικού μεταβολισμού.

Η υψηλότερη (κορυφαία) τιμή της οστικής μάζας του καθενός μας, που την πετύχαμε στα 25 μας χρόνια, έχει μεγάλη σημασία για την πρόβλεψη και μπορεί να μας υποδείξει ποιοι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να πάθουν αργότερα οστεοπόρωση.

Σε ένα ποσοστό γυναικών γύρω στο 25-30%, το ετήσιο ποσοστό απώλειας μετά την διακοπή του κύκλου δεν είναι 1-2% αλλά πολύ περισσότερο. Αυτές οι γυναίκες Χάνοντας περίπου 5-8% κάθε χρόνο, είναι υποψήφιες να εμφανίσουν οστεοπόρωση, ειδικότερα αν στην νεαρά ηλικία δεν απέκτησαν μεγάλες τιμές ‘’κορυφαίας οστικής μάζας’’.

Έτσι μια στις τρεις γυναίκες θα εκδηλώσει οστεοπόρωση μετά τα εξήντα, ενώ μια στις τέσσερις θα παρουσιάσει κατάγματα.

Προσοχή: Μετά τα 70, λόγω προσθήκης και της γήρανσης οι γυναίκες χάνουν επιπλέον οστική μάζα και για αυτό τα κατάγματα θα αφορούν τα 2/3 εξ αυτών.

Εδώ αξίζει να επαναλάβουμε και να τονίσουμε ότι  ενώ 28,5% των Ελληνίδων άνω των 50 ετών έχουν οστεοπόρωση, στην συντριπτική τους πλειοψηφία …δεν το γνωρίζουν!!!. ( ποσοστό περίπου 75%)

Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι κακώς οι άνδρες νομίζουν ότι δεν παθαίνουν οστεοπόρωση. Το ποσοστό σε όσους είναι πάνω από 50 κυμαίνεται από 15-20%.  

Οστεοπόρωση. Έ και λοιπόν;

Η σημασία και τα επακόλουθα της οστεοπόρωσης.

Διαβάστε και σκεφτείτε το ξανά. 

Το έτος 2000 η Ευρωπαϊκή Ένωση των 15 τότε κρατών (με συνολικό πληθυσμό 379.000.000 ανθρώπους) υπολόγισε ότι συνέβησαν 3,79 εκατομμύρια οστεοπορωτικά κατάγματα. 

Το άμεσο κόστος των καταγμάτων αυτών (δαπάνες νοσηλείας, χειρουργεία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αναπηρικά βοηθήματα κλπ) ήταν περίπου 32 δισεκατομμύρια Ευρώ.

Το έμμεσο κόστος (αυτό που επιβαρύνει τον ασθενή και την οικογένεια κατά μεγάλο ποσοστό) είναι πολλαπλάσιο.

Η οστεοπόρωση επομένως αποτελεί ένα σημαντικό πρόβλημα. Για τον κάθε καθένα ξεχωριστά αλλά και την κοινωνία. Προκαλεί επιπτώσεις στους ασθενείς και τις οικογένειές τους και επιβαρύνει το σύστημα υγείας και την εθνική οικονομία.

Το κύριο πρόβλημα της οστεοπόρωσης; Μα τα κατάγματα φυσικά. Για να συμβούν δεν χρειάζεται πολύ. Απαιτείται μια μικρή επίδραση ενέργειας.

Μπορεί να προκύψουν από μια απλή πτώση ή ακόμα και ένα στραβοπάτημα, ακόμα και στη διάρκεια χειρονομιών σε ένα αστείο.

Και που ακριβώς συμβαίνουν;

Στο 40% των περιπτώσεων γίνονται στους σπονδύλους, 20% περίπου στον αυχένα του μηριαίου οστού, 20%  την κερκίδα και 20% σε διάφορα άλλα κόκαλα.

Τονίσαμε ήδη ότι και οι άνδρες παθαίνουν οστεοπόρωση. Φυσικά παθαίνουν και κατάγματα. Το 30% του συνόλου των οστεοπορωτικών καταγμάτων του αυχένα του μηριαίου οστού και το 20% του συνόλου των οστεοπορωτικών καταγμάτων των σπονδύλων συμβαίνει στους άνδρες.

Ιδού τώρα, πέραν των οικονομικών στοιχείων και άλλοι σοβαρότατοι λόγοι ώστε τα κατάγματα της οστεοπόρωσης να μην υποτιμηθούν:

• Ασθενείς με κάταγμα ισχίου (ή κατάγματα σπονδύλων που προκαλούν συμπτώματα) έχουν μεγαλύτερη θνησιμότητα από άτομα του ίδιου φύλου και της ίδιας ηλικίας στο γενικό πληθυσμό.

• Ένα χρόνο μετά, 20% των ασθενών με κάταγμα του ισχίου και 25% των ασθενών με κάταγμα σπονδύλων, πεθαίνουν.

• Το 50% των ασθενών, χρειάζεται μετά το κάταγμα δια βίου βοήθεια για να τα βγάλει πέρα στις συνήθεις δραστηριότητες της καθημερινής του ζωής.

• Συγκριτικά δεδομένα: Οι ημέρες νοσοκομειακής νοσηλείας για τους ασθενείς με οστεοπορωτικά κατάγματα είναι πολύ περισσότερες από όσες χρειάζονται για ασθενείς με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο ή έμφραγμα του μυοκαρδίου ή καρκίνο του μαστού ή σακχαρώδη διαβήτη.

Ποια είναι τα συμπτώματα;

Η οστεοπόρωση είναι ύπουλη και σιωπηρή νόσος. Για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν παρουσιάζει συμπτώματα.

Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι αυτοί που έχουν οστεοπόρωση πονούν. Το πολύ να παραπονιούνται για πονάκια στη ράχη ή εύκολη κόπωση.  Οι μεγάλοι πόνοι αφορούν τις περιπτώσεις που θα γίνουν κατάγματα αλλά αυτό θα χρειασθεί αρκετά χρόνια στη διάρκεια των οποίων η οστεοπόρωση συνεχώς χειροτερεύει. Επομένως η συλλογιστική ‘’δεν πονάω άρα είμαι καλά’’, δεν έχει αξία εν προκειμένω αλλά μας εκθέτει σε κίνδυνο.

Επειδή η διαταραχή αφορά όλα τα κόκαλα αλλά περισσότερο τους σπονδύλους, το μηριαίο και το αντιβράχιο, το κάταγμα των άκρων είναι βέβαιο ότι θα πονέσει αν συμβεί αλλά το κάταγμα σπονδύλων ίσως και όχι. Πόνος στη ράχη ή τη μέση θα υπάρχει αν πιεσθούν νεύρα ενώ κύφωση και απώλεια εκατοστών ύψους θα παρουσιαστούν αργότερα.

Η έγκαιρη διάγνωση της οστεοπόρωσης.

Όταν έχει συμβεί κάταγμα, η διάγνωση είναι εύκολη. Το ιστορικό, η κλινική εξέταση και η μέτρηση της οστικής πυκνότητας δεν αφήνουν αμφιβολία.

Το κυρίαρχο ερώτημα όμως είναι: Μπορώ να έχω διάγνωση της οστεοπόρωσης στο προ-συμπτωματικό ‘’σιωπηρό’’ διάστημα; 

Πριν δηλαδή συμβεί το κάταγμα;

Η απάντηση είναι ναι. Η διάγνωση της οστεοπόρωσης μπορεί να γίνει έγκαιρα με μέτρηση της οστικής πυκνότητας. Χρειάζεται να τονιστεί  εδώ ιδιαίτερα πως πρέπει να τηρούνται οι τεκμηριωμένοι ιατρικοί κανόνες που παρέχουν ενδείξεις για τη χρησιμοποίηση αυτής της διαγνωστικής μεθόδου. Δυστυχώς υπάρχει κατάχρηση. Έτσι τα ασφαλιστικά ταμεία για να προφυλαχτούν, εισάγουν περιορισμούς που βέβαια καταλήγουν να ταλαιπωρήσουν και αυτούς που έχουν πραγματική ανάγκη.

Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας γίνεται στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης πριν από την ηλικία των 60 ετών ή στο άνω άκρο του μηριαίου οστού στην ηλικία των 60 ετών και πάνω.

Για την εκτίμηση αυτή η πιο χρήσιμη και αξιόπιστη μέθοδος είναι η μέτρηση της απορρόφησης φωτονίων (διπλής ενεργειακής δέσμης), γνωστή ως DEXA. Πολλοί επιστήμονες εργάζονται επίσης για να επιτύχουν αξιόπιστες εναλλακτικές λύσεις μικρότερου κόστους και ευκολότερης εκτέλεσης της εξέτασης.

Η μέτρηση θα πρέπει να γίνεται:

• Σε γυναίκες (μετά την εμμηνόπαυση) μικρότερες των 65ετών, που έχουν  έναν επιπλέον (ή περισσότερους) παράγοντες κινδύνου για οστεοπόρωση.
• Σε όλες τις γυναίκες ηλικίας 65 ετών και πάνω, ανεξάρτητα από ύπαρξη παραγόντων κινδύνου.
• Σε γυναίκες και άνδρες που παίρνουν κορτιζόνη για μεγάλο χρονικό διάστημα (ημερήσια δόση ίση ή μεγαλύτερη των 7,5 mg πρεδνιζολόνης για 3 μήνες ή περισσότερο).
• Σε γυναίκες και άνδρες που θα μπουν σε αγωγή με κορτιζόνη σε τέτοια δοσολογία.
• Σε γυναίκες και άνδρες με ακτινολογική παραμόρφωση σπονδύλων.
• Σε γυναίκες και άνδρες που έχουν υποστεί κάταγμα μετά από ελαφρό τραύμα.
• Σε γυναίκες και άνδρες που βρίσκονται σε θεραπεία για οστεοπόρωση (περιοδική αξιολόγηση του αποτελέσματος της θεραπευτικής αγωγής)

Προλαβαίνω την οστεοπόρωση

Η οστεοπόρωση ανήκει στις παθήσεις για τις οποίες είναι δυνατόν να εφαρμοστούν έγκαιρα μέτρα πρόληψης. Διακρίνουμε μέτρα πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης. 

Η πρωτογενής πρόληψη σχετίζεται όχι μόνο με εμάς αλλά και την προσπάθεια που θα καταβάλει η οικογένεια, το σχολείο και το οργανωμένο κράτος, ώστε να ενημερωθούμε σωστά και να φροντίσουμε.

Βέβαια αυτά τα προαπαιτούμενα εισάγουν πολλές παραμέτρους που δεν υφίστανται πάντα ή έστω, στην πατρίδα μας εν μέρει ανεπαρκούν. Όμως εδώ είναι και η διαφορά, ανάμεσα σε λαούς με χαμηλό και άλλους με υψηλό επίπεδο υγείας.

α. Πρωτογενής πρόληψη.

Αρχίζουμε από την παιδική και εφηβική ηλικία και προσπαθούμε να:

• Αποκτήσουμε το μέγιστο δυνατό επίπεδο κορυφαίας οστικής μάζας μέχρι την ηλικία των 25 ετών και να το κρατήσουμε κατά την ηλικιακή περίοδο των 25-45 ετών.
• Να μειώσουμε στο ελάχιστο την οστική απώλεια μετά την ηλικία των 45 ετών.

Τι φροντίζουμε:

• Καθημερινή λήψη ποσότητας ασβεστίου και βιταμίνης D με την τροφή.
• Φυσική καθημερινή σωματική άσκηση.
• Διατηρούμε κανονικό το σωματικό βάρος.
• Δεν καπνίζουμε
• Δεν πίνουμε πολύ αλκοόλ
• Ρυθμίζουμε την ανεπάρκεια των οιστρογόνων (σε περιπτώσεις πολύ πρόωρης εμμηνόπαυσης ή παρατεταμένης αμηνόρροιας)
• Αν πρέπει να λαμβάνουμε κορτιζόνη, με τη βοήθεια και τις οδηγίες του γιατρού, χρησιμοποιούμε τη μικρότερη δυνατή δόση. Αν χρειάζεται μεγαλύτερη δόση παίρνουμε ασβέστιο και βιταμίνη D. Σε περίπτωση ενδείξεων από την μέτρηση περί χαμηλής τιμής της οστικής πυκνότητας χρειάζεται και η προσθήκη φαρμάκων που μειώνουν την οστική απορρόφηση.

Ποιες είναι οι ημερήσιες ανάγκες σε ασβέστιο;

Έχουν υπολογιστεί και είναι περίπου 1 γραμμάριο για παιδιά μέχρι 10 ετών και για άνδρες μέχρι 65 ετών. Για εφήβους, γυναίκες όλων των ηλικιών και άνδρες άνω των 65 ετών χρειαζόμαστε 1,5  γραμμάριο.

Οι ημερήσιες ανάγκες σε βιταμίνη D είναι 400-800 διεθνείς μονάδες.

Για ασβέστιο προτιμήστε κυρίως τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Η περιεκτικότητα σε ασβέστιο ανά κιλό γαλακτοκομικού προϊόντος είναι:

Γάλα αγελάδας 1,2 γραμμάρια σε 1 κιλό

Γάλα πρόβειο 2,1 γραμμάρια σε 1 κιλό

Γιαούρτι 1,7 γραμμάρια σε 1 κιλό

Φέτα 5 γραμμάρια σε 1 κιλό

Τυρί κίτρινο 10-12 γραμμάρια  σε 1 κιλό.

Εκτός από τα γαλακτοκομικά προϊόντα τα οποία στο εμπόριο βρίσκονται και εμπλουτισμένα σε βιταμίνη D και ασβέστιο, καλές πηγές βιταμίνης D είναι τα ψάρια και τα μεταλλικά νερά.

Η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία (αρκεί να είναι λογική και με αντηλιακά για να αποφύγουμε τα μελανώματα), είναι χρήσιμη.

Η σωματική άσκηση είναι σπουδαία όχι μόνο για την οστεοπόρωση  αλλά και για πολλούς άλλους λόγους. Να γίνεται συστηματικά όμως, τουλάχιστον για 3-4 ώρες κάθε εβδομάδα. Προτιμήστε ασκήσεις όπως το περπάτημα, το τρέξιμο, το ανεβοκατέβασμα μιας σκάλας. Ο χορός επίσης μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

β. Δευτερογενής πρόληψη

Δηλαδή όταν η νόσος έχει ξεκινήσει

Ο γιατρός σας πρέπει :

(α) να θέσει έγκαιρα και πριν από το κάταγμα, τη διάγνωση

(β) να εξουδετέρωση τους παράγοντες κινδύνου και

(γ) να προλάβει την εμφάνιση των κλινικών εκδηλώσεων της πάθησης.

Βασική προϋπόθεση λοιπόν είναι η έγκαιρη διάγνωση. Η μέτρηση της οστικής πυκνότητας παρέχει αυτό το πλεονέκτημα. Από τη διάγνωση και μετά ο γιατρός θα λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα και εφόσον υπάρχει συνεργασία του ασθενούς, η οστεοπόρωση θα τεθεί υπό έλεγχο.

Έχω ήδη οστεοπόρωση,

πως να βοηθήσω τον εαυτό μου;

1.      Περπατώ μισή μία ώρα δυο τρεις φορές την ημέρα.

2.      Δεν καπνίζω, δεν κάνω κατάχρηση οινοπνεύματος ή καφέ.

3.      Δεν ρισκάρω κάνοντας δύσκολες για την ηλικία μου δουλειές.

4.      Προσέχω στο μπάνιο. Βάζω αντιολισθητικά. Εάν είναι ανάγκη και ειδικές χειρολαβές.

5.      Δεν γυαλίζω τα πατώματα για να μην γλιστρούν.

6.      Δεν στρώνω μικρά χαλάκια στο πάτωμα.

7.      Δεν σηκώνω μεγάλα βάρη.

8.      Φοράω άνετα παπούτσια, με κατάλληλη σόλα που δεν γλιστρά.

9.      Αποφεύγω τα ψηλά τακούνια.

10.  Αποφεύγω φάρμακα που φέρνουν υπνηλία ή ζάλη και ιλίγγους.

11.  Χρησιμοποιώ μπαστούνι που μου δίνει στήριγμα και σιγουριά.

Θυμηθείτε για μια ακόμα φορά ότι

η οστεοπόρωση δεν είναι σπάνια κατάσταση

Στις ΗΠΑ κάθε χρόνο:

Θα συμβούν 1,5 εκατομμύριο κατάγματα

Θα νοσηλευτούν 500.000 ασθενείς

Θα διακομισθούν στα επείγοντα  800.000 άτομα

Θα επισκεφθούν γιατρό 2.600.000 περιστατικά

Θα νοσηλευθούν στο σπίτι 180.000 ασθενείς 

Δεν διαθέτουμε ακριβή στατιστικά στοιχεία, αλλά τηρουμένων αναλογιών, τα ίδια πάνω κάτω είναι τα πράγματα και στην Ελλάδα

1400g.wordpress.com