Το μοιρολόι της Παναγιάς

Οι Έλληνες τραγουδούν το μοιρολόι της Παναγιάς και συμπάσχουν αυθόρμητα μαζί Της.
Η Μητέρα του Χριστού είναι και δική τους μητέρα. Γι αυτό και προσεγγίζουν τον καημό Της με ανυπόκριτο και άδολο τρόπο και κλαίνε μαζί Της για τον Χριστό και μονογενή Της, τον υιό της Παρθένου και Θεό τους.
Η ελληνική μούσα, σε τέτοιες περιπτώσεις συναισθηματικής ταύτισης και θρησκευτικής συγκίνησης, αποδεικνύεται εντυπωσιακά υψιετής συλλαμβάνοντας ασύλληπτες νοηματικές ιδέες λυρικά επενδεδυμένες με το μέλος της γλυκολάλου ψαλμωδίας.

* Κύπρος
Ο "Θρήνος της Παναγίας" που τραγουδιέται στη μαρτυρική Μεγαλόνησο τη νύκτα της Μεγάλης Παρασκευής μέσα στο προαύλιο της εκκλησίας, ευθύς μετά την περιφορά του Επιταφίου.
Άρκοντες αφιγκράστε μου της Δέσποινας τον θρήνον
που κλαίει τον μονογενήν εις τον σταυρόν εκείνον.
Αδέ μαντάτον σκοτεινόν τζιαι μέρα λυπημένη
που ήρτεν σήμερον σε μεν την πολλοπικραμένην.
Αδέ χαράν που δκιάβασα τζι΄εγέννησα τον ήλιον
τον φόον που επέρασα στης γέννησης τον σπήλιον
για τον Ηράδην τον πικρόν μεν χάσει το βασίλειον.

* Κάλυμνος
το "Κλάμα της Παναγιάς" τραγουδούν μαυροφόρες γυναίκες στην αγρυπνία της Μεγάλης Παρασκευής.
Κάτω στα Ιεροσόλυμα και του Χριστού τον τάφον,
η Παναγιά εκάθητο μόνη και μοναχή της.
Την προσευχή της έκανε για τον μονογενή της.
΄κούει βρονταίς, ΄κουει στραπαίς, και οντηραίς μεγάλαις..
άγια βώδια σφάζουσιν ή πρόβατα συζεύγουν;
Χύνει να δη την πόρτα της να δη την γειτονιά της.
Θωρεί πάνω, θωρεί κάτω, θωρεί, ψυχή δεν βλέπει...
Θωρεί τον ουρανόν θαμβόν και τ άστρα βουρκωμένα
το φεγγαράκι ταγλαμπρόν στο αίμα βουτηγμένον.

* Σκύρος
του "Χριστού τα Πάθη", μετά την Αποκαθήλωση, γύρω από τον Επιτάφιο, γυναίκες καθισμένες σε χαμηλά σκαμνάκια θρηνούν.
Σήμερο μαύρος ουρανός, σήμερο μαύρη μέρα,
σήμερο όλα θλίβονται και τα βουνά λυπούνται.
Πάει τ ανέφι σκοτεινό και το φεγγάρι μαύρο
και τα σημάδια τ ουρανού ανάστροφα γυρίζουν
κι ο ήλιος εις τη μάνα του θαμπός και βουρκωμένος.
Η μάνα του τον αρωτά, η μάνα του του λέει:
Γιε μου, με τ άστρι μάλεσες, γιε μου, με το φεγγάρι,
γιε μου, με τον αμερινόν τσ΄έσ΄αποχολιασμένες;
Μήδε με τ΄άστρι μάλωσα μήδε με το φεγγάρι
μήδε με τον αμερινό έμ΄απασχολιασμένες.
Δεν έχ΄αχείλη να το που, γλώσσα να το μιλήσου
μήδ η ψυχή μου το βαστά να σου το μαρτυρήσω.

* Ηλεία
"Το Μοιρολόι της Παναγιάς", στα χωριά της Ηλείας, γυναικόπαιδα κάθονται κάθε Μεγάλη Παρασκευή γύρω από τον Εσταυρωμένο
Σήμερα μαύρος Ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερα όλοι θλίβονται και τα βουνά λυπούνται,
σήμερα έβαλαν βουλή οι άνομοι Οβραίοι,
οι άνομοι και τα σκυλιά κι οι τρισκαταραμένοι
για να σταυρώσουν το Χριστό, τον Αφέντη Βασιλέα.
Ο Κύριος ηθέλησε να μπει σε περιβόλι
να λάβει δείπνον μυστικόν για να τον λάβουν όλοι.
Κι η Παναγιά η Δέσποινα καθόταν μοναχή της,
τας προσευχάς της έκανε για το μονογενή της.
Αντώνης Τζιώτης, φιλόλογος.