Πώς επηρεάζουν οι διαφημίσεις τα παιδιά και τι μπορείτε να κάνετε

Τα διαφημιστικά μηνύματα που βλέπουν τα παιδιά είτε ενδιάμεσα από το παιδικό πρόγραμμα, είτε σε άλλες ώρες προγράμματος, παρουσιάζουν ένα προϊόν ή υπηρεσία ως ξεχωριστό, ιδανικό και απαραίτητο.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, πρέπει να αποκτηθεί το προϊόν, που είναι σχεδόν....

τέλειο, χωρίς μειονεκτήματα.
Τα μικρά παιδιά, που λειτουργούν χωρίς να φιλτράρουν όσα προσλαμβάνουν, όσο οι μεγάλοι, δεν μένουν ασυγκίνητα από τα διαφημιστικά μηνύματα και τις αντίστοιχες προτροπές, με διάφορες συνέπειες.
Ένα μικρό παιδί, ιδιαίτερα προσχολικής ηλικίας, προσλαμβάνει όλα αυτά τα μηνύματα καθαρού μάρκετινγκ και τα πιστεύει ως αληθή, χωρίς να «φιλτράρει» τις πληροφορίες ή να αδιαφορήσει ή να τις αντικρούσει, όπως μπορεί να κάνει ένας ενήλικας. Μπορεί, άραγε, να μάθει ένα μικρό παιδί να αμφισβητεί και να μην πιστεύει όλα όσα βλέπει στις διαφημίσεις;
Η τηλεοπτική διαφήμιση, ιδιαίτερα, έχει περισσότερη επίδραση στα παιδιά με μεγάλη διαφορά, από την έντυπη ή την ηχητική διαφήμιση, αφού συνδυάζει εικόνα, ήχο και εντυπωσιακά εφέ σε σύντομο χρόνο. Η ίδια η τηλεόραση για τα μικρά παιδιά μπορεί να έχει εν μέρει το ρόλο της «νταντάς» ή του «δασκάλου» στην αντίληψη των παιδιών. Τα παιδιά, δηλαδή, δεν βλέπουν την τηλεόραση ως συσκευή που τους προσφέρει απλώς διασκέδαση ή συντροφιά, αλλά παίρνουν πολύ σοβαρά όλα όσα προβάλει. «Το είπε η τηλεόραση, μαμά», ίσως ακούσετε να σας πουν τα παιδιά, εννοώντας ότι αυτό που είπε δε χωράει αμφισβήτηση και είναι πέρα για πέρα αληθές και έγκυρο. Αντίθετα με τους ενήλικες, τα παιδιά δεν γνωρίζουν πως έχει διαφορά ποιός ακριβώς το είπε στην τηλεόραση, π.χ. ένας δημοσιογράφος, ένας πολιτικός, ένας αναλυτής, ένας παρουσιαστής ή ένας ηθοποιός σε διαφήμιση, ούτε κατανοούν μέσα σε ποιό πλαίσιο περιεχομένου ειπώθηκε καθετί, π.χ. σε μια πολιτική εκπομπή, σε μια εκπομπή lifestyle, σε μια παιδική εκπομπή ή σε μια διαφήμιση. Όλα έχουν την ίδια βαρύτητα, την ίδια σημασία και την ίδια εγκυρότητα.

Όλα αυτά ισχύουν, μέχρι να αρχίσετε ως γονείς να βοηθάτε το παιδί να εντοπίζει αυτές τις διαφορές και να αμφισβητεί την εγκυρότητα όσων ακούει και βλέπει στην τηλεόραση, εφόσον φυσικά βρίσκεται στην κατάλληλη ηλικία. Ένα παιδί πρώτης σχολικής ηλικίας μπορεί να αρχίσει να αντιλαμβάνεται μέσα από συζήτηση κάτι τέτοιο.
Συζητήστε με το παιδί με μια αφορμή. Την αφορμή μπορεί να δώσει το ίδιο το παιδί σας, όταν πει για παράδειγμα, «να αγοράσουμε αυτά τα χρωματιστά σεντόνια, η τηλεόραση λέει ότι έτσι το σπίτι μας θα γίνει πολύ όμορφο». Καθώς η διαφήμιση λειτουργεί με τρόπο, ώστε να διεγείρει την επιθυμία της απόκτησης των πραγμάτων, σίγουρα δεν θα αφήσει αδιάφορο το παιδί σας, που με τις καλύτερες προθέσεις θα θελήσει να ακολουθήσει την προτροπή της διαφήμισης για ένα πιο όμορφο σπίτι για όλους. Όμως, μπορείτε να πείτε «το σπίτι μας είναι ήδη όμορφο και χωρίς αυτά τα σεντόνια». Ή ακόμα καλύτερα «νομίζω ότι δεν χρειάζεται να αγοράσουμε αυτά τα σεντόνια για να γίνει πιο όμορφο το σπίτι, και ήδη έχουμε αρκετά σεντόνια. Τι λες να φτιάξουμε μια όμορφη πολύχρωμη ζωγραφιά και να τη στολίσουμε στον τοίχο για να το ομορφύνουμε;» Έτσι, το στρέφετε προς την ουσία των πραγμάτων και το ωθείτε περισσότερο να δημιουργεί ομορφιά και να γεύεται ευχαρίστηση, παρά να την αποκτά αγοράζοντάς την.

Πχ. όταν βλέπετε μαζί τηλεόραση και προβληθεί μια διαφήμιση, μπορείτε να σχολιάσετε «χμ, εγώ δε συμφωνώ με αυτό που λέει». Έτσι, ο γονιός αμφισβητεί το μήνυμα της τηλεόρασης, δηλαδή η μία «αρχή» αμφισβητεί την άλλη. Το μικρό σας θα προβληματιστεί που ο γονιός του (που τον εμπιστεύεται) δεν εμπιστεύεται την άποψη της τηλεόρασης και θα μπει κι εκείνο σε σκέψεις ή μπορεί και να σας ρωτήσει γιατί το λέτε αυτό, δίνοντας «πάσα» για να ανοίξει περισσότερο η συζήτηση. Μπορείτε αρκετά ξεκάθαρα να εξηγήσετε πως οι διαφημίσεις δεν λένε πάντοτε αλήθεια και πως πολλές φορές λένε κάποια πράγματα για να μας οδηγήσουν να αγοράσουμε κάτι που δεν έχουμε ανάγκη.
Όταν η κόρη σας πει «μαμά, η τηλεόραση είπε ότι υπάρχει ένα απορρυπαντικό που καθαρίζει τέλεια, να το πάρουμε κι εμείς!», μπορείτε να της πείτε ότι η σκέψη και το ενδιαφέρον της είναι πολύ όμορφο πράγμα, αλλά πως παίρνετε ένα άλλο απορρυπαντικό που καθαρίζει μια χαρά και δεν χρειάζεστε αυτό που λέει η διαφήμιση. Με άλλα λόγια, υπάρχουν και αλήθειες, που δεν τις λέει η τηλεόραση! Και στην ουσία, έμμεσα, εξηγείτε πως ένα προϊόν που διαφημίζεται δεν σημαίνει πως έχει μεγαλύτερη βαρύτητα από ένα άλλο. Σε αναλογία στον παιδικό κόσμο, ένα παιχνίδι που το διαφημίζει η τηλεόραση δεν σημαίνει πως είναι πιο ωραίο από ένα παιχνίδι που ήδη έχει το παιδί ή από ένα παιχνίδι που έφερε δώρο ο παππούς, κι ας μην ήταν εκείνο της τηλεόρασης!
Μπορείτε να μοιραστείτε μια εμπειρία σας, όπως ότι όταν αγοράσατε μια φορά ένα προϊόν από διαφήμιση, τελικά από κοντά είδατε ότι δεν ήταν τόσο καλό όσο υποσχόταν και γι’ αυτό δεν πιστεύετε ότι ακούτε. Ίσως ξαφνιάσει πολύ ένα μικρό παιδί ότι το ψέμα είναι γύρω μας, καθώς τα παιδιά εμπιστεύονται πολύ εύκολα τους άλλους και δεν έχουν την επιφυλακτικότητα και την πονηριά των μεγάλων, αλλά δεν είναι κακό να του αναφέρετε ότι αυτό είναι μια πραγματικότητα, που υπάρχει έντονο σε κάποιους χώρους, όπως η διαφήμιση.

Βοηθήστε τα να καταλάβουν πως μπορούν να ζήσουν μια χαρά χωρίς όλα όσα προβάλλονται στις διαφημίσεις. Τονίστε όσα έχουν και βοηθήστε τα να τα εκτιμήσουν. Εμπνεύστε τα να καταλάβουν πως μπορούν να είναι χαρούμενα και χωρίς τα προϊόντα των διαφημίσεων.
Είναι αδύνατο να εμποδίσετε το παιδί σας να βλέπει ή να ακούει διαφημίσεις. Είναι, όμως, αρκετά ρεαλιστικό να περιορίσετε όσο μπορείτε την έκθεση των μικρών παιδιών, ιδιαίτερα προσχολικής ηλικίας, στις τηλεοπτικές κυρίως διαφημίσεις, περιορίζοντας τη χρήση τηλεόρασης ή επιτρέποντας κυρίως dvd, μαγνητοσκοπημένα προγράμματα ή σταθμούς χωρίς διαφημίσεις. Σχετικές συστάσεις έχει εκδώσει, μάλιστα, η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία, αλλά και άλλοι φορείς.
Είναι επίσης ρεαλιστικό, αλλά και απαραίτητο, να διδάξετε στα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας ότι τα διαφημιστικά μηνύματα και όσα προβάλλει η τηλεόραση δεν είναι απαραίτητα έγκυρα ή σωστά, χωρίς ταυτόχρονα να τα «δαιμονοποιείτε». Σταδιακά, μεγαλώνοντας, βοηθάτε τα παιδιά να τα αμφισβητούν και να αποκτούν κριτική σκέψη τόσο όσο είναι παιδιά, όσο και αργότερα ως ενήλικες, γιατί οι επιθυμίες και οι ορμές που σκοπεύουν να διεγείρουν οι διαφημίσεις δεν αφορούν μόνο τα παιδιά.
mamakid