Επωνυμίες της Θεοτόκου

Για να δείξει ο πιστός τις ποικίλες ευεργετικές ιδιότητες της Παναγίας της έδωσε ένα ολόκληρο πλήθος ονομασιών.

Άλλες ονομασίες είναι υμνολογικές, πολλές προέρχονται από θαύματα, που έγιναν, μερικές δόθηκαν από τις διάφορες εποχές του χρόνου, που γιορτάζεται η Πανακήρατος Κόρη, καθώς επίσης και από τον τρόπο ή τον τόπο, που βρέθηκαν οι εικόνες ή ακόμα και από το όνομα των κατόχων τους.
Οι ερευνητές αναβιβάζουν σε 655 τις επωνυμίες της Παρθένου. Αναφέρουμε μερικές χαρακτηριστικές:

1. Υμνολογικές:
Αγαθή, Αγιόπρωτος, Ακάθιστος, Αμόλυντος, Βακτηρία τυφλών, Βοήθεια, Γοργοεπήκοος, Δένδρον αγλαόκαρπον, Δέσποινα, Δωδεκάτοιχος Πόλις, Ελπίς, Ένδοξος, Επίσκεψης, Επουράνιος Πύλη, Ηγιασμένος Ναός, Ηλιόκαλλος, Ηλιοστάλακτος Θρόνος, Θεοτόκος, Θεοχαρίτωτος, Θεραπεία Θλιβομένων Χαρά, Ιαματική, Καταφυγή, Κεχαριτωμένη, Κιβωτρός έμψυχος, Κλίμαξ Επουράνιος, Κοσμοσώτειρα, Κυρία των Αγγέλων, Μαναδόχος Στάμνος, Μεσίτρια, Μήτηρ Θεού, Νύμφη Ανύμφευτος, Ξύλον ευσκιόφυλλον, Οδηγήτρια, Παμμακάριστος, Παναγία Πάναγνος, Πανακήρατος, Πανάμωμος, Πανάχραντος, Παντάνασσα, Παντευλόγητος, Πανύμνητος, Παράδεισος λογικός, παράκλησις, Παραμυθία, Παρηγορήτρια, Παρθένος, Παρίβλεπτος, Πλατυτέρα, Πρεσβεία Θερμή, Ρόδον το Αμάραντον, Σιών, Αγία Σκέπη, Τείχος απροσμάχητον, Τιμιωτέρα Χερουβίμ, Υπακοή, Υπαπαντή, Υπεραγία, Υπερευλογημένη, Υπέρμαχος Στρατηγός, Φοβερά Προστασία, Χώρα του Αχωρήτου, Χρυσοπλοκώτατος Πύργος κλπ.

2. Θαυματουργικές:
Αγία Δύναμις (Αθήνα), Αναφωνήτρια (Ζάκυνθος), Άξιον Εστί (Αγ. Όρος), Αρμάδα (Σπέτσες), Βλεπούσα (Τήνος), Γαιματούσα (= Θεραπεύουσα αιμορραγία - Κύπρος), Γαλατερή (Καππαδοκία), Γιαματικού (Ρόδος), Γιάτρισσα (Λακωνία), Γοργοϋπήκοος (Αθήνα - Αγ. Όρος), Γρηγορούσα (Αθήνα), Ελεήστρα (Κορώνη), Ελεμονήτρια (Χίος), Λεμονήτρια (Μύκονος, Τήνος), Λεμονίτισσα (Σύμη), Ελευθερώτρια (Σίφνος - Κοκκιναράς Αττικής), Θαλασσίτρα (Μήλος), Θεοσκέπαστη (Θήρα, Άνδρος, Νάξος, Νίσυρος), Καταφυγή (Θήρα), Κατευοδώτρα (Σκιάθος), Καψοδεματούσα (Αρκαδία, Αργολίδα, Ηλεία, Μεσσηνία, Κύθνος), Καψοχεροβολούσα (Μεσσηνία), Κονίστρα (Σκιάθος), Κοσυφήνισσα (κόσσυφας φανέρωσε τον τόπο- Κατ άλλους Εικονοσιφοίνισσα - Δράμα), Κουκκουζέλισσα (θεράπευσε τον Κουκκουζέλη - Αγ. Όρος), Λουβιαρίτσα (=προστατεύει τους λωβούς- Ρόδος, Κάλυμνος), Μεγαλόχαρη (Τήνος), Ξεσκλαβώτρα (Βυζάντιο), Παυσολύπη (Χάλκη), Παραμυθία (Πόντος ) Παρηγορίτισσα (Άρτα) Περίβλεπτος (Μυστράς), Πονολύτρα (Πόντος), Ρευματοκράτειρα (Ραιδεστός), Σφαλαντιώτισσα (= θεραπεύει από δαγκώματα σφαλαγγιών - Λεμεσός), Σωτήρα (Αθήνα), Ταξιδιάρα (Αίνος, Ίμβρος), Υπακοή (Βόλος), Φανερωμένη (Σαλαμίνα, Μύκονος, Σκύρος, Ηράκλειο, Λευκάδα, Αστακός, Κομοτηνή, Ραιδεστός), Φωρολαμπούσα (= θεραπεύει τα μάτια), Χαρίτων (Βενετία), Χελιδονού (Θράκη, Κηφισσιά), Χιλιάρμενος (Πόντος), Χρυσογαλατούσα (Κύπρος) κλπ.

3. Από τον τρόπο και τον τόπο ευρέσεως- τόπο λατρείας:
Βηματάρισσα (Άγ.Όρος), Καλαμού (=βρέθηκε σε καλαμώνα - Ξάνθη), Κρασοπωλίτισσα (= κοντά στα οινοποωλεία - Κέρκυρα), Κυκκώτισσα (Μονή Κύκκου Κύπρου), Μαγαζιώτισσα (= κοντά στα μαγαζιά- Χιος), Μαχαιρά (Κύπρος), Μελικαρού (= κοντά σε τόπο με μελικάρια ή ναρκίσσους - Σκύρος), Μεροδιώτισσα ή Μεροδιού (= κοντά σε ημερόδρυν - Ζάκυνθος), Μυρτιδιώτισσα (Ιθάκη, Σμύρνη, Πειραιάς), Ξυλιά (Θράκη), Παζαριώτισσα (= στο παζάρι - Κίος Βιθυνίας), Πορταϊτισσα (Άγ. Όρος), Πρόπυλη (Σκιάθος), Προυσιώτισσα (= Προυσός Ευρυτανίας), Σιδερόπορτας (Αλαγωνία Μεσσηνίας), Σκοινιώτισσα (Μήλος), Σουμελά (Πόντος- Καστανιά Βεροίας), Τρυπητή (Αίγιο), Φορίτισσα (= κοντά στην αγορά -forum- Αίγινα), Χρυσοκαστρίτισσα (Αθήνα), Χρυσοσπηλιώτισσα (Αθήνα) κλπ.

4. Από κατόχους ή κτήτορες:
Βάλσαμου (Ζάκυνθος), Βουλγάρα (= οικογ. Βούλγαρη- Άνδρος), Καρδάση (Σκιάθος), Καπνικαρέα (Αθήνα), Πρέκλα (Σκιάθος), Σκορδυλιανή (Κρήτη), Τσουρούφλη (Ζάκυνθος), κλπ.

5. Από τον χρόνο εορτασμού:
Ακαθή (στον Ακάθιστο Ύμνο - Κρήτη, Κεφαλλονιά), Απουσουδειά (= τον Σεπτέμβριο που τελειώνει η συγκομιδή της σοδειάς - Αιτωλία), Βρεχούσα (= τον Σεπτέμβριο, που αρχίζουν οι βροχές - Ζάκυνθος), Βροντού ( = τον Σεπτέμβριο που αρχίζουν οι βροντές - Σαλαμίνα, Σκιάθος), Δεκαπεντούσα ( = 15 Αυγούστου - Σίφνος), Καρυδού (= τον Σεπτέμβριο που μαζεύουν τα καρύδια - Καστοριά), Κυνηγών (= τον Σεπτέμβριο, εποχή του κυνηγιού - Σύρος) Μεσοσπορίτισσα (21 Νοεμβρίου, στο μέσο της σποράς - Πελοπόννησος, Στερεά), Ξεσπορίτισσα ( 21 Νοεμβρίου, όταν έχει στα βόρεια τελειώσει η σπορά - Μακεδονία), Πολυσπορίτισσα (Στερεά), Σοτομβριανή (8 Σεπτεμβρίου), Σταφυλοκόψη (= τον Αύγουστο, όταν κόβουν τα σταφύλια), Τριτιανή (Τρίτη Διακαινησίμου), κλπ.

6. Από παραποίηση:
Αγία: Λεχούσα (= προστατεύει τις λεχώνες - Σέρρες), Απακού (= ακούει τις προσευχές - Χίος, Σύρος), Θαλασσινή (Άνδρος), Μόνη (Κύθηρα) κλπ.

7. Τέλος υπάρχει και ένα άλλο ολόκληρο πλήθος λαϊκών ονομασιών όπως:
Ασπροφορούσα, Άστρο της θάλασσας, Παναγία της Γαλήνης, Κλεφτρίνα, Τριχερούσα, Ψυχοσώστρα,κλπ.
Σοφοκλής Γ.Δημητρακόπουλος
TessaBle