Ο χορός των Ελλήνων

Χορός μια ανάγκη που γεννήθηκε μαζί με τον άνθρωπο.
Η ιστορία του ξεκινά από τα πολύ παλιά χρόνια.
Χορούς θεατρικούς, θρησκευτικούς, πολεμικούς, γυμναστικούς.... Χορούς για γαμήλιες ή πένθιμες εκδηλώσεις ...Συμποσίων, λαϊκούς ή εθνικούς συναντάμε από τα χρόνια της αρχαιότητας (περίπου 200), τότε που οι Έλληνες πίστευαν πως ο χορός ήταν δώρο των Θεών προς τον άνθρωπο, για να απαλύνει τον πόνο του και να ξεχνάει τις στενοχώριες του.

"Όλη η γη θα χορέψει" έλεγε ο Ευριπίδης, ενώ ο Πλάτωνας, συσχετίζοντας τις έννοιες : χορός και χαρά, αναφέρει στους Νόμους ότι όλα τα νεαρά πλάσματα έχουν έντονη την επιθυμία να κινήσουν το σώμα τους για να εκφράσουν τη χαρά τους.
Ο Ξενοφώντας μας λέει για τον Σωκράτη και την ιδιαίτερη αγάπη που έδειχνε στο χορό, πως όταν τον έπιαναν, εκείνος αιτιολογούσε το γεγονός λέγοντας πως είναι μια πολύ καλή άσκηση για το σώμα!
Χορευτικές περιγραφές συναντάμε και στα κείμενα του Ομήρου, όπου διαπιστώνουμε μια πλήρη άνθηση του χορού για να φτάσει την ολοκλήρωσή του και στην τελειοποίηση την κλασική περίοδο.

Σύμφωνα με την μυθολογία, η Αθηνά ήταν η πρώτη που επινόησε τον "πυρρίχιο" πολεμικό χορό για να γιορτάσει την νίκη της ενάντια στους Τιτάνες, ενώ ο Δίας κατάφερε να γλυτώσει από την οργή του πατέρα του, Κρόνου με την βοήθεια του χορού των Κουρητών και τον θόρυβο που έκαναν τα ξίφη τους τη στιγμή που χτυπούσαν τις ασπίδες τους.
Ειδική μνεία γίνεται και στην έφορο του χορού τη Μούσα Τερψιχόρη, ενώ στην Αρχαία Σπάρτη για να τιμήσουν τους Θεούς, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, γυμνοί χορευτές έπαιρναν μέρος στους θρησκευτικούς χορούς που διοργανώνονταν.

Κατά την περίοδο των Βυζαντινών χρόνων, ο χορός χρησιμοποιείται στις θρησκευτικές στιγμές, όπως στο γάμο με τον χορό του Ησαΐα, καθώς και σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις εκείνης της περιόδου, όπως οι γάμοι, τα πανηγύρια ή οι συγκεντρώσεις σε ταβερνεία καθώς επίσης και σε εκδηλώσεις νίκης του στρατού με τη συμμετοχή στρατιωτών και πολιτών.
Αναπαραστάσεις χορού συναντάμε όμως και σε αγιογραφίες ανάμεσα σε ιερά πρόσωπα και σε αγίους.

Από την πληθώρα αυτών των χορών διασώζονται μέχρι τις ημέρες μας οι λαϊκοί, κάτι που αποδεικνύει πως το υπέρτατο μέσο ψυχαγωγίας των μαζών καλλιεργήθηκε εντατικά και "ιεροτελεστικά" στη διάρκεια του χρόνου.
Εμπλουτισμένοι με καινούργια στοιχεία, μετουσιώθηκαν στην καθημερινότητα και αποτέλεσαν
αναπόσπαστο τμήμα της καθημερινής ζωής του απλού κόσμου.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο χορός παντρεύτηκε με το τραγούδι, και απέκτησε μιαν άλλη διάσταση, καθώς λειτούργησε ως αντίσταση στη μακροχρόνια σκλαβιά και ως όπλο ενάντια στην αλλοτρίωση της εθνικής συνείδησης.

Ακόμη και κάτω από τον τουρκικό ζυγό, καινούργια είδη χορού φυτρώνουν σαν μπουμπούκια πάνω σε άγονο και στείρο βράχο, που γίνονται σε διάφορες μάχες ή για να ξεπροβοδίσουν το στρατιώτη που φεύγει από το σπίτι, ή για να υμνήσουν τις ένδοξες στιγμές του αγώνα και να ενισχύσουν το Εθνικό φρόνημα.
Ο θρυλικός "Χορός του Ζαλόγγου" στην Ήπειρο, ο "Καγκελευτός" στην Χαλκιδική, η "Μαρκυνίτσα" στην Νάουσα, αλλά και οι κλέφτικοι χοροί αποτελούν τρανές αποδείξεις της αθάνατης ελληνικής ψυχής, της λεβεντιάς και της παλικαριάς των προγόνων μας και συγχρόνως τη θεϊκή δύναμη του χορού ως υπέρτατη μορφή έκφρασης του ανθρώπου.

Οι χοροί του καρναβαλιού, αν και με λατρευτικές ρίζες, αποκτούν κι αυτοί έναν άλλο χαρακτήρα, καθαρά ψυχαγωγικό, ενώ στο πανηγύρι που παραμένει το κορυφαίο κοινωνικό γεγονός, όπου θα συγκεντρώσει όλους τους κατοίκους στην πλατεία, ο χορός κρατά τον κεντρικό ρόλο...

Με τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους, ο χορός αποκτά παραδοσιακό χαρακτήρα κάτω από τους ήχους εμπνευσμένους από τα πανέμορφα τοπία της πατρίδας μας και την ιστορία, συνδυάζεται με τοπικές φορεσιές και κυρίαρχο στοιχείο του έχει τον έρωτα και την αγάπη.

Οι παραδοσιακοί αυτοί χοροί, οι οποίοι έχουν άμεση σχέση με τις ηθικές και κοινωνικές δομές των κοινωνιών, χωρίζονται σε δύο βασικές ομάδες, ανάλογα με την περιοχή προέλευσής τους: τους στεριανούς και τους νησιώτικους.
Ο γενικός αυτός διαχωρισμός προκύπτει κυρίως από τη μορφολογία του εδάφους που φαίνεται να επιδρά καταλυτικά στη χορευτική έκφραση.
Έτσι διαπιστώνουμε πως οι χορευτές των ορεινών περιοχών έχουν πιο κοφτές και βαριές κινήσεις, σα να μάχονται σκληρά με τον κατακτητή, ενώ οι νησιώτες χρησιμοποιούν πιο πηδηχτούς βηματισμούς θυμίζοντας τα κύματα της θάλασσας.

Το πιο σύνηθες σχήμα των Ελληνικών χορών είναι το κυκλικό συμβολίζοντας τον κύκλο της ζωής και του θανάτου και τον κύκλο των εποχών.
Ο κύκλος είναι ένα σχήμα κλειστό που εμποδίζει να περάσει το κακό μέσα στην οικογένεια ή την κοινότητα. Επίσης βλέπουμε την Ευθεία Γραμμή, το αντικριστό, το ζευγαρωτό, το Διπλοκάγκελο, αλλά και τον εξίσου  διαδεδομένο σχήμα του "Λαβυρίνθου", οι ρίζες του οποίου βρίσκονται στην αρχαιότητα και συγκεκριμένα στον Μινωικό Λαβύρινθο του Θησέα.

Οι ονομασίες τους προκύπτουν από την ονομασία της περιοχής προέλευσης, από τους στοίχους των τραγουδιών που τους συνοδεύουν, από το χορευτικό σχήμα, από τη λαβή των χεριών και από τη χρήση αντικειμένων, όπως π.χ. το μαντίλι κ.α.

Οι κοινωνικές και πολιτιστικές αλλαγές που συντελέστηκαν μετά τη λήξη του Β΄Παγκοσμίου πολέμου είχαν ως συνέπεια την απομάκρυνση των οικογενειών από τις πατρογονικές εστίες τους και τη συγκέντρωσή τους στα μεγάλα αστικά κέντρα.
 Τα πανηγύρια, οι ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί και ο παλιός τρόπος ζωής άρχισαν σιγά σιγά να παρακμάζουν με αποτέλεσμα αρκετοί χοροί να ξεχαστούν και να εγκαταλειφθούν.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής αντικατέστησε με νέες τάσεις και μόδες την παραδοσιακή λειτουργία και σταδιακά άρχισε να σβήνει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες γεννήθηκε και άκμασε η χορευτική παράδοση.

Παρόλα αυτά, σ ολόκληρη την Ελλάδα πολιτιστικοί σύλλογοι και σωματεία ανέλαβαν τη διάσωση και διαφύλαξη της παράδοσής μας, λειτουργώντας πραγματικά σαν Δούρειοι Ίπποι των ελληνικών δημοτικών χορών.
Πυραμίς