Νίψις, Νήψη, Νηστεία

Τρεις λέξεις, Τρεις ρίζες, Τρία νοήματα,

Ένας σκοπός!

«νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν»

Νίψις, νίφτω : αρχαία ελληνική νίπτω, νίφτω (και νίβω), ένιψα, νίφτηκα, πλένω το πρόσωπο ή/και τα χέρια μου με νερό, καθαρίζω, (μεταφορικά) εξαγνίζω, Συγγενικές λέξεις: νίψιμο, νίψις, νιπτήρας, νιφτήρας
Στο προαύλιο του ναού της Αγίας Σοφίας λέγεται πως υπήρχε κρήνη στην οποία αναγραφόταν η φράση,  «νίψον ανομήματα μη μόναν όψιν» :=ξέπλυνε τις αμαρτίες σου και όχι μόνο το πρόσωπό σου. Η φράση αυτή, αν αναγνωσθεί ανάποδα (από δεξιά προς τα αριστερά) αποδίδει τις ίδιες ακριβώς λέξεις και επομένως και το ίδιο νόημα.

Νήψη. 
Για την αποχή από το κρασί οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το ρήμα νήφω. Το ρήμα διατηρείται ως τις μέρες μας με το επίθετο νηφάλιος! Στην εκκλησιαστική ορολογία, σημαίνει άγρυπνη και ανύστακτη εποπτεία και επαγρύπνηση του νου και της καρδιάς. Παράγεται από το ρήμα νήφω, που έχει τη σημασία του είμαι προσεκτικός, άγρυπνος, ξύπνιος, με ξεθόλωτο νου.
Με άλλα λόγια σημαίνει να είμαι ενήμερος της αντιληπτικότητας μου κάθε στιγμή και να μπορώ να ελέγχω τη ροή των λογισμών και των αισθήσεων μου με πλήρη διαύγεια πνεύματος. Για να έχει ευδόκιμους καρπούς η νήψη θα πρέπει να συνοδεύεται από τη φλογερή, αδιάλειπτο και καρδιακή προσευχή.
«Νήψη και προσευχή» το ένα προϋποθέτει το άλλο. Και τούτο δεν είναι έργο και προνόμιο των ασκητών και μοναχών, αλλά απευθύνεται σε όλους τους πιστούς Χριστιανούς, που επιθυμούν ν’ ακολουθήσουν το σταυρικό δρόμο που οδηγεί στην τελειότητα του Ευαγγελίου και στην εν Χριστώ οικοδομή του ανθρώπου.
Περί Νήψης.
Η φιλοκαλία είναι ένα σύγγραμμα πέντε τόμων που περιλαμβάνει σκέψεις και απομνημονεύματα των «Αγίων Νηπτικών Πατέρων» της ορθοδόξου Εκκλησίας μας.
Στον Α’ τόμο αναφέρεται η λέξη «νήψη» εξ ου και «νηπτικών πατέρων».
«… Άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης. Ένας άγιος, μια από τις πιο βαθειές ψυχές που φανήκανε στη Xριστιανωσύνη. Tο πνεύμα που βυθίσθηκε σε μεγάλα μυστήρια. Eίναι ένας από τους μυστικούς πατέρες που τους λένε "νηπτικούς", από το "νήφω" που θα πη να έχει κανένας κατακάθαρον λογισμό και καθαρή καρδιά, "καρδίαν νήφουσαν", ώστε να νοιώθη κάποια πνευματικά πράγματα που δεν τα νοιώθουνε οι άλλοι άνθρωποι. H παράδοση των "νηπτικών" είναι πολύ αρχαία. O προφήτης Hλίας, που έζησε 900 χρόνια προ Xριστού, γνώριζε την "καρδιακή" ή "νοερά" προσευχή….» Γρηγόριος ο Σιναΐτης Ένας Βαθύς Μυσταγωγός. (Κόντογλου Φώτης)

Νηστεία :
 αρχαία ελληνική = νήστις (νηστικός), νη-εδ-τις από το στερητικό νη- και το ρήμα έδω/εσθίω (τρώγω) εξ ού έδεσμα και -τις (κάποιος). = εκούσια αποχή από τροφή. Ονομάζεται ο θρησκευτικός θεσμός που σημαίνει την αποχή από κάθε τροφή (ασιτία) είτε (συνηθέστερα) την αποχή από ορισμένες μόνο τροφές, πράγμα που γίνεται περιοδικά, κυρίως πριν από τις μεγάλες εκκλησιαστικές εορτές.
Η νηστεία για την Εκκλησιαστική ζωή αποτελεί σημαντικό μέσο πνευματικής άσκησης και αυτοπειθαρχίας αλλά όχι αυτοσκοπό. Ο άνθρωπος δεν πρέπει να νηστεύει για να νηστεύει αλλά το κάνει με κάποιον πνευματικό σκοπό, ως σωματική και ψυχική άσκηση η οποία απελευθερώνει το σώμα από τα υλικά και βοηθά την ανάβαση του ανθρώπου προς τον Θεό. Σε κάθε περίπτωση, η νηστεία δεν είναι αληθινή αν δεν συνοδεύεται από γενικότερη εγκράτεια, δηλ. περιστολή των εκρήξεων των παθών της ανθρώπινης φύσης (οργή, μίσος, φθόνος κ.λπ.) αλλά και από τα αντίστοιχα αγαθά έργα. Όπως σημειώνει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Τιμή γαρ νηστείας ουχί σιτίων αποχή, αλλ' αμαρτημάτων αναχώρησις [...] Νηστεύεις; Δείξόν μοι δια των έργων αυτών».