Ι.Μ. Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας

Η Αγία Αναστασία ήταν κόρη του Ρωμαίου άρχοντα Πραιτέξτατου, η οποία ακολούθησε τη μητέρα της και ασπάστηκε το Χριστιανισμό.

Μετά το θάνατο του συζύγου της (τον οποίο αναγκάστηκε από τον πατέρα της να παντρευτεί), διέθεσε την περιουσία της για το Χριστιανισμό και προέτρεπε τους Χριστιανούς να μαρτυρήσουν για την πίστη τους. 

Οι Ρωμαίοι την συνέλαβαν και την έκαψαν ζωντανή το 304 μ.Χ. 

Ανακηρύχθηκε Αγία και ονομάστηκε Φαρμακολύτρια, γιατί ανάμεσα στα πολλά της θαύματα, λέγεται ότι έλυνε και τα μάγια, δηλαδή τις φαρμακείες.

Η Μονή Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας κατά την παράδοση ιδρύθηκε από την αυτοκράτειρα Θεοφανώ, σύζυγο του Λέοντα ΣΤ' Σοφού, το 888 μ.Χ. 

Ωστόσο, δεν υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες για την ύπαρξη μονής κατά τα βυζαντινά χρόνια. 

Το 1522 ο μοναχός Θεωνάς (μετέπειτα μητροπολίτης Θεσσαλονίκης και άγιος) βρήκε στο σημείο αυτό (μεταξύ Βασιλικών και Γαλάτιστας) ένα ερειπωμένο εκκλησάκι και έφτιαξε ένα μοναστήρι, το οποίο άνθισε και απέκτησε τεράστια ακίνητη περιουσία και πολλά μετόχια, στη Χαλκιδική και όλα τα Βαλκάνια. 

Το 1821 οι Τούρκοι έκαψαν το μοναστήρι και το αρχείο του και έσφαξαν όλους τους καλόγερους. Από την εποχή εκείνη σώζεται μόνο η νότια πτέρυγα, με τα σταυροθόλια.
Τα υπόλοιπα κτίσματα φτιάχτηκαν μετά την καταστροφή από τους Τούρκους. 

Στη μονή ανήκει και το εξωκκλήσιο των Αγίων Κηρύκου και Ιουλίττης, το οποίο ιστορήθηκε από Γαλατσιάνους ζωγράφους το 19ο αιώνα, και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα δείγματα μεταβυζαντινής ζωγραφικής στο χώρο της Χαλκιδικής.
http://aetoshal.blogspot.com/