Τότε ίσως όλοι να πίστευαν ότι το σενάριο με τα μικροτσίπ είναι επιστημονική... φαντασία. Όμως το γεγονός ότι ο 24χρονος ξαναστάθηκε όρθιος χάρη στη πρωτοποριακή μέθοδο που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα αποδεικνύει πως το μέλλον είναι ήδη εδώ. Η μέθοδος εμφύτευσης για τη νόσο του Πάρκισον ανοίγει το δρόμο για τη θεραπεία εκατοντάδων ασθενών. Πρόκειται για εμφύτευση ηλεκτρονικών βηματοδοτών οι οποίο προκαλούν ηλεκτρική διέγερση στον εγκέφαλο και δίνουν το «μήνυμα» να δώσει εντολές.
Επαναστατιική θεραπεία με μικροτσίπ
Από τον Γιώργο Λιαδάκη, MD
Αν σας έλεγε κάποιος ότι θα μπορούσε να αυξήσει τη μυϊκή δύναμη ή τη μνήμη σας εάν τοποθετούσε ένα μικροτσίπ στο κεφάλι σας, πώς θα αντιδρούσατε; Προφανώς θα διστάζατε ή θα πιστεύατε ότι το αποτέλεσμα θα ήταν αβέβαιο. Εάν όμως είχατε κάποιο σοβαρό πρόβλημα υγείας και σας υποσχόταν θεραπεία με την εμφύτευση ενός ηλεκτρονικού συστήματος, και μάλιστα με υψηλό ποσοστό επιτυχίας και χωρίς να χρειαστεί να ξαναπάρετε φάρμακα θα διστάζατε ξανά; Πόσω μάλλον εάν γνωρίζατε πως δεν χρειάζεται να κάνετε ταξίδι στην... Αμερική, αφού τέτοιου είδους επεμβάσεις πραγματοποιούνται τώρα στην Ελλάδα και ειδικά στο Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός», από την Ακαδημαϊκή Ομάδα του Καθηγητή Νευροχειρουργικής Δαμιανού Σακά.
Σήμερα ό,τι έχουμε δει σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας περνάει από το χέρι των επιστημόνων και η ζωή πολλών συνανθρώπων μας αλλάζει θεαματικά. Πάσχοντες από τη νόσο του Πάρκινσον σταματούν να τρέμουν, επιληπτικοί δεν παθαίνουν πλέον κρίσεις, άτομα με απώλεια ακοής ή όρασης μπορούν να ελπίζουν σε σημαντική βελτίωση ή και πλήρη αποκατάστασή τους.
Μέχρι χθες, η επιστημονική αντιμετώπιση των ασθενειών που οφείλονται στο νευρικό σύστημα γινόταν (και γίνεται) με τη χορήγηση φαρμάκων. Σήμερα, ένας νέος κλάδος, αυτός της νευροτροποποίησης ή νευροπροσθετικής, υπόσχεται όχι απλώς αντιμετώπιση αλλά μακράς διάρκειας ή ακόμη και μόνιμη θεραπεία.
Πώς είναι όμως αυτό δυνατό και ποιες ανίατες ασθένειες θεραπεύει; Η πιο συνήθης διαδικασία για να κατορθώσουν οι γιατροί να «ισορροπήσουν» τα ηλεκτροχημικά σήματα του εγκεφάλου που δίνουν τις λανθασμένες εντολές και προκαλούν νόσους (όπως είναι η νόσος του Πάρκινσον, η επιληψία, η τύφλωση, η κώφωση κ.ά.) είναι να τα επηρεάζουν με χημικό τρόπο, δηλαδή με φάρμακα. Σήμερα, όμως, δίνεται η δυνατότητα να επηρεαστούν και τα ηλεκτρικά φορτία του εγκεφάλου. Είναι μια διαδικασία η οποία όχι απλώς ανακουφίζει τον ασθενή, αλλά προσφέρει θεραπεία εκεί όπου τα φάρμακα δεν είναι αποτελεσματικά.
«Στις μέρες μας, τώρα πια, υπάρχει τεχνολογική πρόοδος στην καλύτερη απεικόνιση του εγκεφάλου (ψηφιακή αξονική και μαγνητική τομογραφία), καλύτερη κατανόηση των νευρωνικών δικτύων και του τρόπου με τον οποίο ελέγχουν τις εγκεφαλικές ή σωματικές λειτουργίες και ακόμη μεγαλύτερη δυνατότητα προσδιορισμού τους, μέσα στο χώρο του εγκεφάλου με μεγάλη ακρίβεια», μας εξηγεί ο Καθηγητής Νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής της Νευροχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» Δαμιανός Σακάς. Έτσι εξειδικευμένοι γιατροί -και μάλιστα στην Ελλάδα- μπορούν σήμερα να παρέμβουν με επιτυχία σε τέτοια δίκτυα, να τροποποιήσουν τη λειτουργία τους και να βελτιώσουν την κατάσταση του ασθενούς με ένα ευρύ φάσμα κλινικών εφαρμογών.
Η λύση για τη νόσο του Πάρκινσον
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις είναι η δυνατότητα που έχουμε σήμερα να εμφυτεύσουμε στον εγκέφαλο ένα σύστημα παρόμοιο με τον καρδιακό βηματοδότη. Αυτό δρα εκπέμποντας ηλεκτρικό ρεύμα στη λειτουργία κυκλωμάτων του εγκεφάλου τα οποία δεν λειτουργούν σωστά, δηλαδή έχουν χάσει τη φυσιολογική τους αυτορρύθμιση. Το σύστημα αυτό, που ονομάζεται «εν τω βάθει εγκεφαλικός διεγέρτης» (επειδή εμφυτεύεται στο βάθος του εγκεφάλου και όχι στο φλοιό), «επιβάλλει» μια νέα ρύθμιση και διορθώνει τη λανθασμένη λειτουργία του εγκεφάλου.
Η πιο διαδεδομένη εφαρμογή του εντοπίζεται στη νόσο του Πάρκινσον, όπου ο ασθενής λόγω τρέμουλου ή δυσκαμψίας αντιμετωπίζει στην αρχή σοβαρά κινητικά προβλήματα και αργότερα δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε πιο βασικές λειτουργίες, όπως να πιει νερό, να φάει κ.ά. Ο εν τω βάθει διεγέρτης εμφυτεύεται σε μια περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται «υποθαλαμικός πυρήνας» και βελτιώνει κατά πολύ την κίνηση του ασθενούς, με αποτέλεσμα πολύ καλύτερη ποιότητα ζωής. Τέτοιος διεγέρτης χρησιμοποιείται και σε μια άλλη πάθηση, που λέγεται δυστονία και ταλαιπωρεί κυρίως άτομα νεαρής ηλικίας.
Μια άλλη εφαρμογή αυτής της συσκευής είναι στα άτομα που πάσχουν από σύνδρομο χρόνιου έντονου πόνου. Μια τέτοια κατάσταση ονομάζεται και «πόνος στο μέλος φάντασμα» επειδή συμβαίνει μετά από ακρωτηριασμό. Ο ασθενής αισθάνεται έντονο πόνο στο μέλος που έχει ακρωτηριαστεί, αφού ο εγκέφαλός του δίνει λάθος εντολή και αντιλαμβάνεται πως το χέρι του (που έχει κοπεί) πονάει (ξανά). Εκεί ο διεγέρτης μπορεί να εμφυτευτεί στην περιοχή του εγκεφάλου που ονομάζεται «περιυδραγώγιος φαιά ουσία» και τα συμπτώματα να απαλειφθούν ή να μετριαστούν σημαντικά.
Θεραπεία για τη βαριά στηθάγχη
Υπάρχει μεγάλη πρόοδος και στην αντιμετώπιση προβλημάτων του καρδιαγγειακού συστήματος, αφού διεγέρτες του νωτιαίου μυελού εφαρμόζονται για διάφορες παθήσεις, όπως είναι η αγγειοπάθεια των ποδιών και η βαριά στηθάγχη. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο διεγέρτης νωτιαίου μυελού μπορεί να διευρύνει τη διάμετρο των αγγείων και να βελτιώσει το κυκλοφορικό, δίνοντας τη δυνατότητα για νέες θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Τέλος στα προβλήματα σπαστικότητας
Εκτός από τους εμφυτεύσιμους διεγέρτες (βηματοδότες) σήμερα χρησιμοποιούνται και οι εσωτερικές μικροδεξαμενές, που τοποθετούνται είτε στον εγκέφαλο είτε στο νωτιαίο μυελό και εγχέουν φάρμακο σε ελεγχόμενη ροή. Αυτές χρησιμοποιούνται σε άτομα που έχουν σπαστικότητα. Κολλούν δηλαδή τα χέρια και τα πόδια τους κοντά στο σώμα και δεν μπορούν να τα μετακινήσουν, πράγμα που κάνει πολύ δύσκολη τη φροντίδα τους είτε από τους οικείους τους είτε από τους νοσηλευτές. Αυτές οι μικροσυσκευές συνδέονται με το νωτιαίο μυελό και επιτρέπουν έγχυση του φαρμάκου «μπακλοφαίνη» η οποία μειώνει τη σπαστικότητα του ασθενούς. Έτσι η φροντίδα τους γίνεται ευκολότερη, ενώ ορισμένοι ασθενείς μπορούν ακόμη και να περπατήσουν.
Οι εφαρμογές στην Ελλάδα
Το υψηλό κόστος της όλης διαδικασίας καθιστά την εφαρμογή της στα νοσοκομεία απαγορευτική. Στην Ελλάδα πραγματοποιούνται συστηματικά τέτοιες επεμβάσεις εγκεφάλου μόνο στη Νευροχειρουργική Κλινική του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός». «Στον τομέα της εν τω βάθει εγκεφαλικής διέγερσης, έχουμε όλη την τεχνολογική δυνατότητα να πραγματοποιούμε τέτοιου είδους επεμβάσεις, δηλαδή εμφύτευση διεγερτών σε βαθύτερες δομές του εγκεφάλου και βηματοδοτών. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει πολλές επεμβάσεις τέτοιου είδους με μεγάλη επιτυχία» μας εξηγεί ο Καθηγητής Διαμιανός Σακάς. Διεγέρτες έχουν τοποθετηθεί κυρίως για τη νόσο του Πάρκινσον και σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας που έχουν πολύ έντονο τρέμουλο. Ένας άλλος τομέας στον οποίο η Νευροχειρουργική Κλινική του «Ευαγγελισμού» έχει κάνει σημαντική πρόοδο είναι ο τομέας της χειρουργικής θεραπείας της επιληψίας.
Το μέλλον είναι εδώ!
Η πιο σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία ενσωμάτωσης στο ανθρώπινο νευρικό σύστημα αυτή τη στιγμή είναι τα βιοηλεκτρονικά εμφυτεύματα αποκατάστασης ακοής, όρασης, κίνησης και διέγερσης του φλοιού του εγκεφάλου. Τα εμφυτεύματα ακοής χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, τα κοχλιακά, τα οποία τα τοποθετούν ειδικοί ωτολόγοι και τα εν τω βάθει εμφυτεύματα που τοποθετούνται στους ακουστικούς πυρήνες του εγκεφάλου από νευροχειρουργούς.
Σωτήρια για κάποιους ανθρώπους μπορεί να είναι και τα βιοηλεκτρονικά εμφυτεύματα για την αποκατάσταση της όρασης. Εδώ διεθνώς υπάρχουν ερευνητικές προσπάθειες σε δύο κατευθύνσεις: Η πρώτη περιλαμβάνει ένα είδος μίνι κάμερας η οποία βρίσκεται πάνω σε ένα ζευγάρι γυαλιών οράσεως. Οι εικόνες που λαμβάνει η μικροκάμερα εκπέμπονται ως σήμα που λαμβάνεται από ένα μικροτσίπ, το οποίο είναι τοποθετημένο κάτω από το δέρμα, και μεταφέρεται σε ηλεκτρόδια εμφυτευμένα πάνω στο σημείο του εγκεφάλου όπου βρίσκεται το κέντρο επεξεργασίας της όρασης. Έτσι προβλέπεται ότι άτομα με απώλεια όρασης θα βλέπουν την εικόνα που τραβάει η κάμερα των γυαλιών!
Μια άλλη τεχνολογική προσέγγιση σε αυτό το θέμα είναι η εξής: Αντί να τοποθετηθεί η μίνι εξωτερική κάμερα στο σκελετό των γυαλιών του ασθενούς, να ενσωματώνονται ηλεκτρονικά μικροκυκλώματα στον αμφιβληστροειδή του ματιού και έτσι να επιτυγχάνεται μετάδοση εικόνας, άρα όραση. Μπορούμε λοιπόν χωρίς αμφιβολία να μεταφέρουμε το ευχάριστο μήνυμα πως σε λίγο καιρό άτομα που αντιμετώπιζαν σοβαρότατα προβλήματα μπορούν να ελπίζουν σε μια φυσιολογική ζωή.
Ο Δαμιανός Σακάς, Καθηγητής Νευροχειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθυντής της Νευροχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» εφάρμοσε πρώτος τη νευροτροποποίηση στην Ελλάδα και είναι ένας από τους πρωτοπόρους του τομέα αυτού διεθνώς.
0 Σχόλια